[1053]
Abschrift a : Zürich ZB, Ms F 36, 417-420 Ungedruckt
Weist seine Kritik an Benedikt Euander zurück, da dieser den Brief Bucers an Luther nicht
böswillig an die Öffentlichkeit getragen, sondern nur pflichtgemäß den Zürchern mitgeteilt
hat, worauf ihn Bullinger mit einem kritischen Kommentar an Megander, Myconius, Grynäus
und Vadian weiterleitete; Unruhe ist daraus nicht entstanden. Am Brief selbst, zu dem er vor
der versprochenen Antwort Luthers an die Schweizer eigentlich nicht Stellung nehmen wollte,
stört ihn, daß Bucer die Schweizer als eigensinnige Verehrer Zwinglis und Oekolampads
charakterisiert, statt sie möglichst wohlwollend zu empfehlen. Der Brief widerspricht mehrfach
früheren Äußerungen Bucers: Was er an der Basler Zusammenkunft als Meinung Luthers
dargestellt hat, entschuldigt er nun bei diesem als von den Schweizern gewünschte Abmilderung;
seine damalige Versicherung, die Wittenberger Konkordie stimme mit der Lehre Zwinglis
und Oekolampdas überein, stellt er als von der Gegenseite veranlaßte Stimmungsmache
dar; er will nichts mehr davon wissen, daß er zunächst die gegenseitige Tolerierung für
genügend erklärt hatte, und behauptet wider besseres Wissen, die Schweizer würden anerkennen,
nicht immer richtig gelehrt zu haben; schließlich verkennt er, daß gewisse Formeln
auslegungsbedürftig bleiben, während Zwinglis schlichte Lehre mit jener Augustins völlig
übereinstimmt. Dennoch stellt Bullinger die geplante Konkordie nicht in Frage; als GrundlageBriefe_Vol_07_263 arpa
dafür scheinen ihm jedoch Melanchthons "Loci" besser geeignet als die Verlautbarungen
Bucers. Auf dessen [,,Bericht auß der heyligen geschrift"]läßt er sich trotz privat geäußerter
Zustimmung nicht festlegen, sondern will aufgrund seiner eigenen öffentlichen Äußerungen
beurteilt werden; er erinnert an seine ausdrückliche Billigung einer Stelle aus Luthers [bzw.
Melanchthons]"Unterricht der Visitatoren" und verweist nochmals auf seine eigenen Werke
und auf das [Erste Helvetische] Bekenntnis. Bestreitet energisch, die Veröffentlichung der
Briefe Zwinglis und Oekolampads wegen angeblicher Gefährdung der Konkordie kritisiert zu
haben, nennt jedoch einige Briefe, deren Publikation aus anderen Gründen besser unterblieben
wäre. Der Zürcher Abendmahlsritus, über den Bibliander in der Vorrede zur Briefsammlung
berichtet, kann niemandem Anstoß bereiten. Gruß.
Gratiam et vitae innocentiam a domino b .
Audio c te, Bucere, frater in domino colende, Benedictum Euandrum, cum Bernae nuper esses, accusasse graviter, quod literas tuas ad doctorem Lutherum in ianuario scriptas d 1 ministris Helveticarum ecclesiarum transmiserit e 2 . Putasti enim indignum esse, ut quis literas privatas et ad privatum scriptas, denique et obsignatas, publicet, et illis quidem publicet, quibus de sunt scriptae f . Putasti illo autore ac indice maximas in ecclesiis nostris excitatas esse conturbationes. Ego vero ad hunc rumorem haud leviter commotus sum, quod viderem virum bonum et amicum nostro nomine periclitari. Quocirca induxi in animum haec paucula apud g amicum dicere pro amico, qui suo illo officio nobis praestito nihil indigni comisisse videtur, nihil in te peccasse nullamque h excitasse apud nos tragediam. Principio enim, si candide egisti negotium, quod ea tractas epistola, certe non est, quod accuses Euandrum, nisi is accusandus sit, qui recte factum aliis quoque approbat. Quod si illud negotium i egisti vel neglectius k vel imprudentius, habes, quem accuses, non Euandrum, sed Bucerum. Deinde, si nescis, multum debet nobis l Euander, adeo ut boni viri officio nequaquam fuisset functus, nisi hoc, quod fecit, fecisset m . Nam stipendio collegii Tigurini et beneficentia ecclesiae nostrae adiutus 3 nocitura nobis et profutura ex officio
Briefe_Vol_07_264 | arpa |
---|
n indicat. Aut ergo credidit tuam illam epistolam nobis profuturam aut obfuturam. Si non indicasset, quam profuturam credidit, fraudasset bene meritos, si autem obfuturam putavit et dissimulasset, proculdubio violasset fidem. Proinde, quae fecit, ex officio, non malitia aut errore o fecit. Accedit ad hoc, quod illam tibi hic p neque primus eripuit neque illam q primus aliis communicavit. Qui vero primus illam tibi eripuit et publicavit r , habet fortassis suas rationes. Quod si nullas habet, culpa tamen publicatarum literarum s non poterit impingi Euandro, qui acceptas (ut audio) t ab aliis tum demum rescripsit et amicis, non hostibus u misit, cum iam per aliorum manus v ultro citroque volutatae atque lectae essent a pluribus w . Iam quid illae apud alios excitarint tumultus x , dicere nec possum nec debeo, cum nesciam. Hoc autem y scio, apud nos cautum esse summa fide ac diligentia z , ne omnibus citra delectum tua communicarentur aa , propterea quod viderentur pugnare ab cum illis relationibus et ac scriptis, quae alii ad ad nos et nosipsi e Basilea semel atque iterum attuleramus 4 , atque ideo apud omnes plurimum odii ae tuo nommi af (id quod bonus ille Euander minime scire potuit proculdubio, utpote rerum gestarum omnino ignarus ag conciliaturum. Imo istae ne hodie quidem apud nos ah pluribus innotuere ai . Et ut nihil omnino dissimulem
Briefe_Vol_07_265 | arpa |
---|
ak , exempla al ego, protinus ac tuam am vidissem, rescribi an curabam atque d. Megandro, Miconio, Gryneo atque Vadiano mittebam additis simul literis meis 5 , quibus testabar illam tuam rationem componendi, quam in illis esses literis secutus, mihi plane parum probari ao ; interim vero optimum videri ap si non , spargeretur epistola, quae aq utut apud eos nihil turbarum excitet; videbatur enim dispersa paci ecclesiarum apud alios parum profutura, quin circa eandem rem alii aliter afficiantur ar . Neque vero et tecum putavi super hac re vel as concertandum esse vel expostulandum, quod et tempus et ipsum negotiuma at adeo videretur exulceratum, ut multo fuerit melius au huiusmodi patienter ferre av et omnem aw rixandi subterfugere occasionem. Potissimum ax cum nova , concertatione aut expostulatione et infirmis et omnibus bonis viris ansam dedissemus et de ministris et de toto religionis negotio male suspicandi ay , ut az interim non commemorem offendicula, si concertatio nostra adversae parti innotuisset. Ita quidem apud nos ex tuis literis nil turbarum est ortum ba , ut Euander nunc omni crimine vacet et accusatione tua liberatus sit. Haec autem pro bb officio apud amicum egi pro amico Euandro, quem in hac causa non possumus deserere, nisi libeat ei malam referre gratiam, qui optimam nobis contulit bc . Tuum ergo fuerit, optime Bucere, accusationem illam tuam et iram remittere et nihil male meritum Euandrum bd ut amicum et fratrem nobiscum plena charitate complecti.
Venio iam ad ipsam epistolam, quam doctori Luthero scripsisti be , ad quam nil bf alioqui responsurus eram, priusquam doctor Lutherus ad nostra, ut per
Briefe_Vol_07_266 | arpa |
---|
Philippum pollicebatur, respondisset 6 , nisi iam toties et nuper Bernae bg illius epistolae negotium ultro citroque agitatum audissem. Attingam autem quaedam, cum singula prosequi bh operis propemodum infiniti esse videatur. Et displicere quidem non possunt, qui concordiam inter fratres ruptam satagunt sarcire. Hos enim salvator filios dei appellare dignatus est 7 . Caeterum illa tua componendi ratio, quam tu secutus videris in istis tuis literis, nequaquam placere potuit bi . Principio, quod adeo contemptim et frigide bk causam maximam et bene bl meritorum fratrum coram illo egisti, quocum gravissimas simultates gessisse credebas bm et cui nos praeter modum commendare et supra modum insinuare debueras. Nunc vero bn tibi removenda sunt populis Helveticis impedimenta recipiendae veritatis 8 . Quasi vero bo celebres ecclesiae nostrae sanguine etiam sanctorum bp plantatae et confirmatae hactenus bq in mendaciorum tenebris versatae sint br atque isti bs in errorum nebulis migrarint bt , qui in recepta apud nos doctrina hactenus obdormierunt bu Mox appellitas nos nimios Zvinglii bv et Oecolampadii admiratores 9 , cum revera isti viri bw fuerint admirabiles et plus quam admirabiles, quos nisi ita, ut facimus, coleremus bx , nequaquam possemus impietatis et ingratitudinis culpa liberari by . Huc pertinere videtur, quod nostris adimis iuditium, pervicaciam autem et iudicium pertinax praeposteramque constantiae affectationem tribuis 10 , item quod mira cum extenuatione aestimationis nostri nominis imprudentes bz appellitas, qui saepe nodum quaeramus in scyrpo 11 et qui longos logos condamus ca 12 . Itane, Bucere, nos atque nostra irritabili alias viro approbare comendareque voluisti? Haene appositae commendandi
Briefe_Vol_07_267 | arpa |
---|
formulae tibi visae sunt cb ? Utinam vero plerique non nimium fideremus subtili iudicio nostro atque ita a iusta simplicitate constantiaque deficientes paulatim cc tandem abriperemur in inextricabiles et rerum et verborum perplexitates cd ! Nam quod nos verbis copiosioribus ce ea cf , quae sentimus, in illa bene longa expositione nostra 13 expressimus cg illaque exclusimus ch , quae posteris videbantur subministratura vel erroris vel novae concertationis ansam ci , non profecto nodum quaesivimus ck in scyrpo, sed ecclesiarum salutem cl in plano et perspicuo veritatis testimonio. Nodum autem cm in scyrpo quaerunt, qui in re plana nectunt subtilitates cn . Malumus autem in illam co partem peccare, si modo ita peccatur, quam aenigmata in offensionem simplicium texere. Nihil nunc dicemus cp de longis logis et qui revera dicantur longos contexere cq logos, ne affectui indulgere videamur. Istis autem videor mihi satis ostendisse cr , cur putem cs te et nos et causam illam nostram ct Luthero commendasse frigidius cu . Ego isti viro cv alias scripsissem literas, quibus homini omnem negotii habitum cw ita depinxissem, ut non ||418 potuerim clarius, cum summa commendatione ministrorum et ecclesiarum Helveticarum, denique et fidei omnium syncerissimae; adiecissem quaedam de accessione et studio evangelii apud nos ingenti, et quod ministri doctori Luthero vere faveant et ob varia in hunc effusa a domino dona et propter beneficia ecclesiae per eum praestita cx . Nugari vero cy calumniatores et conturbatores pacis, qui subinde ad Lutherum deferant tam ipsum quam ipsius dogmata cz pro publicis concionibus nunquam non ab Helvetiis da proscindi indignissime, et multa huius generis alia, quae vere db potuissem dc scribere.
Briefe_Vol_07_268 | arpa |
---|
Descendo nunc ad alia tua, quae mihi displicuere, consilia dd . Videris autem tibi adversari in quibusdam, quaedam vero parum, ut gesta sunt, narrare de . Quid enim opus erat excusare apud doctorem df Lutherum, quod nomine Lutheri in publico consessu ordinum omnium Basileae in praetorio 14 tanta fide, ut aiebas, egisti? -contestatione etiam adiecta haud aliud sentire de eucharistia Lutherum, quam quod tu coram declaratis articulis 15 attulisses in medium 16 . Et ego quidem gratias agebam domino ministrorum nomine, quod tandem constaret reipsa nos non dissentire. Monueram tamen prius, ne dg tuam nobis sententiam exponeres, quomodo tu Lutheri verba intelligas, sed quae sit ipsissima Lutheri sententia et quornodo ipse velit intelligi dh . Esse enim, qui credant di te Luthero multa de tuo apponere dk , quo illi plus favoris dl apud nos concilies dm , ipsum vero Lutherum aliquando illam tuam expositionem neutiquam agniturum dn . Ubi tu iterum fidem tuam non sine contestatione interponebas, modo autem datis ad Lutherum literis do excusas, quod agere es iussus, et sic excusas, ut cuiusdam te simulationis insimules, cum testaris dp te donasse quaedam nobis dq , quae forte Luthero sint dr displicitura. "Videbit enim," inquis 17 , "t[ua] p[aternitas], ut nos exponendo illis, quae acta inter nos Wittenbergae, et articulos accommodavimus eorum imbecillitati; id, oramus, in meliorem partem accipias."Atqui ds nemo nostrum a te petierat, ut nostrae imbecillitati quicquam accommodares, sed ut sensum Lutheri ipsissimum exponeres. Id fecisse te ista expositione tua persancte testabaris apud nos, apud illum vero excusas dt . Rursus, quorsum pertinebat disertis verbis scribere ministros Helveticarum ecclesiarum, qui in priori fuerint Basiliensi conventu 18 , orasse du , ut expositionem dv
Briefe_Vol_07_269 | arpa |
---|
attemperares captui Helveticarum ecclesiarum dw , ut dx hae audirent qualemcunque dy Zvinglii et Oecolampadii consensum 19 ? Nam tua sponte, antequam Basileam vocaremur, pollicebaris non qualemcunque, sed solidum te posse Zvinglii et Oecolampadii consensum evincere, idque ex ipsorum lucubrationibus dz . Testabitur hoc titulus, quem articulis Wittenbergicis praefixeras ac miseras senatui Basiliensi 20 , quod videlicet hi articuli nil aliud habeant, quam quod traditum sit in illorum optimorum virorum libris ea . Testabuntur hoc et acta illa, quae ab Argentorato ad nos deferebant d. Gryneus et Carolstadius eb 21 . Nunc vero insimulamur apud Lutherum et omnes, qui illam epistolam vident, quasi hoc tuum non de pleno, sed qualicunque ec consensu testimonium precibus emulserimus veluti probe nobis ipsis conscii hic nullum esse consensum, quem nihilominus videri voluerimus ed . Quorsum, obsecro,
Briefe_Vol_07_270 | arpa |
---|
nisi ut ecclesiis nostris illuderemus ee ? Qua re quid, oro ef , poterat de nobis vel cogitari illiberalius et eg turpius? Huius generis est, quod scribis nos verbosa nostra expositione quorundam nostrorum eh animas ei demulcere voluisse voluisse 22 . Expende hic mihi ek , mi Bucere, in quae vel capitis discrimina verbis tuis certe audacibus el immeritos et nil tale cogitantes em coniiceres, nisi fides et integritas nostra, deo gratia, nostris en perspectior paulo esset eo , quam qui de Leone 23 et de me talia credant, nos scilicet ep illos circumducere et verborum nebulis involvere eq . Ais er praeterea 24 : "De summa rei semper es disserte testati sumus illis, concordiam in eo fore, si solide credant et pleno ore doceant in eucharistia ipsum domini corpus et sanguinem vere et substantialiter distribui et accipi" etc. Id vero te dixisse tandem non negamus, semper autem et ab initio dixisse, negamus et . Primum enim, quod proponebas, erat utrinque peccari ignorantia elenchi 25 . Nos enim non intelligere, quod nostra non impugnet Lutherus eu , et rursus hunc non intelligere, quid nos impugnemus ev 26 , te autem sine negotio ostendere posse Lutherum nihil diversum a nostra sententia asserere ew . Tametsi enim de mysteriis loquatur crasse, attamen illa non ita crasse intelligere ex . Satis autem fore ad concordiam
Briefe_Vol_07_271 | arpa |
---|
stabiliendam, si ipsius feramus loquendi formas ey salva nihilominus et illaesa sententia nostra ez , salvis et illaesis etiam fa nostris loquendi formis. Hinc autem fb factum est, ut, quoties ad nos veneris et fc egeris nobiscum, nunquam (quod vere dicis) a nobis discesseris fd , ut non pulchre conveniret fe 27 . At postquam ff a Wittenberga allati essent articuli fg , 8. augusti superioris anni datis ad fh me literis fi in haec verba ad me fk scribebas 28 : "Perfecta est concordia, si sustineatis vestrae ipsorum confessioni vos accommodare in omnibus et, quae idem cum ipsa pollent, non reiicere." Nullam hic subscriptionis mentionem faciebas fl . Caeterum, ubi ad 24. septembris Basileae convenissemus fm , veluti superiorum oblitus fn petebas a nobis fo subscriptionem fp . Quam cum negaremus fq , tandem prorumpens fr disserte pronuntiabas (quod fatemur ingenue) in eo fore concordiam, si fateamur cum pane et vino substantialiter distribui et edi verum corpus et sanguinem Christi, item fs si subscribamus articulis, quibus omnes prope Germaniae ecclesiae subscripserint ft . Hic vero fu , si verum fateri et tu voles, negabamus et subscriptionem et periculosam vocem "substantialiter"fv 29 . Testabitur hoc ipsum ipsa etiam Luthero missa expositio fw 30 30 . Illud autem videtur esse illiberale fx , quod inter alia scribis fy 31 : "Scimus, p[aternitatem] t[uam] merito offendit, quod volunt videri se ante quoque sic docuisse. Sed illud 'ante' fz non intelligunt
Briefe_Vol_07_272 | arpa |
---|
de omni tempore illo, quo dissentio fuit, sed de ga eo, in quo coeperunt eam exhibitionem donorum Christi in sacramentis plenius docere, et praecipue ad confessionem Basiliensem 32 respiciunt." Mirabilis profecto es gb interpres. Tu videris, quid Luthero scripseris gc . Tam enim abest, ut agnoscamus, quae dixisti, ut dissertis verbis in ipsa ad Lutherum expositione simus professi gd 33 : "Das ge habend wir aber mit samt unseren forderen gf in der ler Christi verneint, verneinendts auch noch biß gg uf den hütigen tag, daß der lib Christi liblich oder fleischlich" etc. Audis haudquaquam a nobis gh neglectos esse vel illos, qui ante nos docuerunt, vel abnegatam et neglectam esse illorum doctrinam. Certe, si tuam illam reciperemus expositionem particulae "ante"gi , damnaremus sanctorum dei hominum Zvinglii et Oecolampadii scripta et dicta gk . Habemus gl contra tuam expositionem ecclesiae nostrae testimonium. Nam si recte meministi, scis scribam urbis nostrae 34 , denique omnes legatos omnium ordinum et urbium audita confessione nostra 35 ||419 palam et sua sponte testatos esse gm , ad eundem modum gn hactenus doctum et praedicatum esse go in ecclesiis nostris gp . Proinde non opus fuisset tua illa expositione commentitia gq . Videtur etiam illud gr parum congruere, quod scribis 36 : "Formulas
Briefe_Vol_07_273 | arpa |
---|
modis omnibus sanas admittere simpliciter gs trepidant." Palam enim testati sumus non abhorrere nos gt a locutionibus gu . Quod autem tu addis "simpliciter", non intelligo, quid velis gv . Si enim locutiones non exponas gw , simplicioribus subministras erroris ansam gx . Quod si exponas et exponendas esse credas gy , non intelligo gz , quid sit "simpliciter admittere locutiones". Pari ratione ha non video, quomodo Zvinglius tibi nondum satisfecerit in explicatione negotii eucharistiae 37 , quem tamen constat in hac causa subscripsisse d[ivo] Aurelio Augustino hb per omnia 38 , nisi forte et Augustinus tibi hc nondum satisfecerit, quod nullo modo arbitror hd . Ego enim mallem cum Augustino parum haberi politus, quam cum quibusdam subtilis et illustris he .
Ista hf vero sunt, Bucere, frater in domino colende hg , quae mihi inter alia displicuere in epistola illa tua scripta ad doctorem Lutherum hh et quae simplici animo tibi volui exposita hi . Nam amicorum et fratrum est, nihil hk dissimulare et libere ac sine fuco ea indicare, quae in fratre desyderes hl et mutata velles hm . Nec hn ideo est, quod ho actum iam putes de iusta concordia hp aut de novo existimes conveniendum esse, expurgandum, expostulandum et
Briefe_Vol_07_274 | arpa |
---|
concertandum. Perseverabo hq enim in illis, quae sunt veritatis confessae. Extant, quae Basileae communibus omnium ecclesiarum suffragiis conscripta sunt. In his ero semper hr . Et causa hs , quam agimus, publica est, non privata; habenda ergo erit ratio ecclesiarum, quarum sumus ministri, et posteritatis ht . Quod si interim privatae hu iniuriae, convitia et provocationes fiant a privatis, ideo quidem apud me hv nihil derogabitur causae publicae. Et quae hw cum hisce nostris non pugnant et qui nos ita sentientes hx ferunt et syncera charitate recipiunt, eos religiosa mente hy tanquam fratres in domino perquam fideliter colam hz . Nuper legi, quae ia de sacramentis in genere et quae ib spetiatim ic de baptsimo et de coena domini scripsit doctor id Philippus Melancton in Locis communibus ultimo aeditis 39 , et nisi quis ea pervertat et detorqueat interpretatione malitiosa, placent admodum ie Ostendi eadem d. Leoni, Pellicano
Briefe_Vol_07_275 | arpa |
---|
et Bibliandro, praeceptoribus, symmistis et fratribus observandis if , neque displicuerunt et illis ig . Hic ego putabam nos admodum esse infelices, qui prophanationis sacramentorum damnemur, qui tamen diversum ab iis nil doceamus et credamus in ecclesiis nostris ih . Nihil porro ii desyderabit in nobis Lutherus ik , qui merito magni Philippum il facit. Imo ut ingenue, quod sentio, dicam, et quod tibi novum fortasse videbitur im : Plus mihi in hac causa Melanctonica quam tua placent in . Melanctonis enim omnia simplicia et plana sunt io , tua vero intricata ip et obscura. Proinde, nisi tu tua sedulitate nimia impedias, confido brevi pulchre nos in domino coalituros iq . Id quod pro tranquillitate nostra, non in tuam contumeliam dictum putabis ir .
Itaque is , quod attinet ad librum tuum olim scriptum ad Monasterienses it 40 , nolo, ut omnibus aliis meis neglectis, quae scripsi et aedidi, meam de coena sententiam iu ex tuis proponas. Nam abunde satis, quid sentiam de coena iv , libris aeditis et subscripta confessione Basiliensi testatus sum. Denique, quid scripta ad te epistola privata iw probaverim olim ix aut quid per spiritum, cui te libro tuo dedisse testimonium iy scribebam, intellexerimus iz , coram, cum primo Basileae convenissemus, et prius etiam et ad Myconium literis scriptis exposui ka 41 . Quin kb et illa, quae ab eo aedidisti tempore in hac causa kc , mihi
Briefe_Vol_07_276 | arpa |
---|
quidem videntur illis esse involutiora kd 42 . Permittis autem tibi, tua etiam publicata ke explicare et retractare; mihi non permitteres brevius dicta et privata exempla scripta, scripta autem ex tempore kf , exponere explicatius kg ? In visitatione vero doctoris Lutheri 43 , si oblitus es, quid approharim kh , repetam. Cum ultimo Basileae convenissemus, protuli ki libellum, in quem rescripseram doctoris Lutheri locum de manducatione et usu sacramenti 44 . Hoc autem prolato dixi: "Utinam tam aperte de sacramento ubique scripsisset Lutherus!" Simul autem legi hominis verba, quorum haec est summa kk 45 : "Externa sacramenti manducatio cor neque confirmat neque consolatur, sed signum est consolationis et remissionis peccatorum." Item: "Externa manducatione sacramenti non confertur kl peccatorum remissio, sed fide km , quae externis signis admonetur et excitatur." Haec, inquam, probavi et adhuc probo. Ideo autem nolo, a specie ad genus argumenteris 46 et colligas Bullingerum omnino hoc ipsum de coena sentire, quod constet Lutherum scriptis suis testatum esse kn . Caeterum ex scriptis ko meis publicatis, praecipue autem ex confessione Basiliensi iudicari kp volo.
Briefe_Vol_07_277 | arpa |
---|
Porro de farragine epistolarum aedita 47 ais kq me admodum dolere. Miror, an verum dixerint, qui hoc renunciarunt, Bucerum scilicet kr id constanter affirmare, dolere Bullingerum ks ob aeditam farraginem, quod in hac kt eucharistiae negotium frigidius tractatum sit ku et quod concordiam unice remoretur kv . Ego vero ex animo doleo talia de me spargi kw . Quis enim illum credat porro virum esse bonum, qui de suis praeceptoribus et libro bono et utili tam inique sentiat kx ? Nollem profecto librum optimum oppressum, nollem hanc notam bene meritis inustam esse viris ky . Neque in illo libro quicquam veritatis in dogmate eucharistiae desydero, neque vivit, qui audierit me quaerentem de hac causa in hoc libro tractata neglectius kz . Et la tu quidem doctore Vadiano praesente interrogabaris a me Basileae, quidnam in ipso epistolarum opere aut operis praefatione desyderares. Respondebas, quod ipsam attinet veritatem orthodoxam dogmataque christiana adeoque ipsam de eucharistia summam, nihil desyderare te in praefatione d. Bibliandri lb , verbula modo aliqua vel mutata vel intermissa cupere, cuius generis esse aiebas lc : "Hinc ultro nobiscum redibunt vel potius ad nos redibunt in gratiam" 48 etc. et alia quaedam huic non dissimilia ld . Addebas per caetera non displicere tibi scripta Zvinglii et Oecolampadii, sed videri illa parum opportuno tempore vulgata esse le , maxime ea, quae in primo sacramentarii certaminis lf calore sint effusa lg , quod olim inflicta vulnera his videntur recrudescere lg . Ego vero boni consulenda esse putavi, quae facta essent animo minime malo et hostili li . Et extare lk in farragine elegantem Oecolampadii
Briefe_Vol_07_278 | arpa |
---|
dialogum 49 , quem tuipse semper putaveris singulare instrumentum esse ad sarciendam concordiam ll . Proinde non videre, quomodo epistolarum ||420 farrago concordiam impediat, quo procedat minus, nisi adversae parti libeat omnia in deteriorem partem interpretari lm aliamque expectare concordiam, quam nos intellexerimus hactenus ln . Haec inter nos transacta lp esse non lo nescis lq . Falsum ergo est, quod unquam doluerim ob farraginem aeditam idque hoc potissimum nomine, quod putem in illa frigidius tractatam esse causam eucharistiae lr . Illud autem verum est, quod ad praestantissimum ls virum Conradum Zviccium quaerentem non de farragine aedita, sed de epistola quadam Zvinglii vulgata, qua lt metuebat virum quendam optimum graviter iri offensum lu 50 , dixerim esse quidem in illo opere epistolam lv unam atque alteram, quam cuperem non impressam. Illam praecipue, qua Zvinglius lw Svevis subitam tribuit in subitis periculis consternationem lx 51 , et illam Oecolampadii, in qua texitur fabula ly de abbate Capellensi 52 indignissime lz post mortem tractato 53 . Ut enim hoc manifeste falsum est et in summum discrimen optimum virum Thomam ma Blatterum coniicere poterat, si Quinque
Briefe_Vol_07_279 | arpa |
---|
Pagici talia de se scripta et per hunc vulgata mb intelligerent 54 , ita istud de Svevis omnino mc non vulgatum praestaret, idque propter veterem simultatem, quae alias in quibusdam plus quam prosit viget md 55 . Est et alia ad Somium Zvinglii me epistola, quae de privatis scripta consiliis mf imprudenter vulgata videtur, quod ea apud principes non malos nescio quid suspicionis peperisse dicitur liberis et imperialibus quibusdam urbibus mg 56 . Haec autem quid ad eucharistiae causam faciunt? Aut quomodo impediunt concordiam mh ? An ideo indoluit totum librum aeditum, quod unam atque alteram epistolam certas ob causas nollem esse impressam mi ? Verum ista forte nihil ad te pertinent, ut qui de me nihil tale dixeris mk .
Ritum vero ecclesiae Tigurinae, quo illa coenam domini ml celebrat, non puto a te improbari neque illum cuiquam offendiculum esse nisi , quis velit offendi etiam re bona mn . Instituto enim dominico et apostolico ritui mo quadrat et vetustatis habet plurimum mp . Id quod te latere non potest, cum et Theodorus, ecclesiae nostrae ornamentum, de hoc pie et docte scripserit in sua illa praefatione ad epistolarum farraginem mq 57 .
Haec volui tecum commentari, Bucere charissime mr ut cum , amico, quem in domino plurimum opto valere.
Briefe_Vol_07_280 | arpa |
---|
Salutabis mihi Capitonem et reliquos symmistas ms .
Tiguri, 6. octobris anno 1537 mt .
[Ohne Adresse.]