6
Autograph: Zürich ZB, Msc F 62, 347 r. — v. Etwas über 1 fol. S., sehr gut erhalten, mit Siegelabdruck Teildruck: Hausammann 46-48.205 f
Beantwortet Bullingers Fragen über die Auslegung von Röm 1,17 und 2, 14 f.
Gratiam et pacem a deo per Christum.
Quod tu ex me quorundam locorum in Paulo ad Rhomanos [!] eorumque difficilium explanationem flagitas 3 , frater charissime, ex pumice aquam cogis 4 . Sed ne longis a excusationibus te degravem, neve te, quod vehementer deprecaris, abiicere videar, sententiam, quam Christo dignam puto, paucis accipe. At nolo, mihi quidquam hac in re adscribas, qui sacras litteras vixdum a limine salutavi 5 . Contendo quidem, ut deo duce in dies magis ac magis que ipsius sunt intelligam, sed «neque currentis est neque volentis, sed b miserentis dei» [Röm 9,16], cui tu acceptum feras, si quid ipso dignum protulero.
Audivi quondam Huldericum Zuinglium 6 , synceri ac acerrimi iudicii virum, quo et praeceptore in sacris litteris utor, Epistolam Pauli ad Rhomanos pro publico suggestu explanantem, 7 , ubi hunc locum: «Iusticia dei per evangelium
Briefe_Vol_01-068 | arpa |
---|
patefit ex fide in fidem» [Röm 1,17] plane sic exposuit, quemadmodum tu in collectaneis tuis adnotasti 8 . Significat enim hebrew non modo credulitatem, sed et veritatem ac promissi constantiam. Quod et Ebreis c frequens est in hac dictione hebrew aemuna, que ab hebrew amen derivatur. Significat enim hebrew aemuna veritatem, firmitatem, ut ex Psalmo 32 docte colligis. Sic autem Ebraica habent hebrew hebrew = «et omne opus eius in veritate» [Ps 33,4], nam sepe singulari numero pro plurali utuntur, praesertim in dictione hebrew quod «omne» significat: «Gott ist styff, worhafft, getrüw» 9 etc 10 . Sed iuxta hanc expositionem praedictus locus sic ordinari debere d puto, ut primum greek (nam hic bis haec dictio ponitur: greek greek greek greek pro e certa fiducia et credulitate eius, qui promissis adheret, alterum pro veritate promittentis, qua certo pollicita praestat et minime fallit, accipiatur. Sic «ex fide in fidem»: us vertrüwen und glouben in die trüwe und warhaffty verheißung gottes 11 . Nam hinc nimirum justicia est, dum
Briefe_Vol_01-069 | arpa |
---|
promittenti deo credimus, non solum autem iusti sumus, dum ipse promittit, sed si nos firma fiducia promissionibus suis fisi, ei adheserimus. Sensus ergo est: dum agnoscunt homines, imo credunt id deum praestare, quod per os prophetarum suorum promiserat 12 . «Iustus enim ex fide vivet» [Röm 1,17], id est ex eo, quod credit.
Alterum locum cap. 2 [14 f] sic exposuit Zuinglius: gentibus, quibus lex scripta g data non fuit, scribit deus que legis sunt in corda. Ubi primum observabis Paulum hic de natura more gentium loqui, quasi dicat: «Vos gentes quandoquidem putatis hanc naturam esse aliis facere, que vobis fieri cupitis, ut interim donem vobis naturam hoc posse, nihil aliud extorquebitis, nisi quod et in vobis sit lex adeoque vos peccatores et praevaricatores legis esse.» Natura ergo hic non accipitur (si Pauli mentem respicias) pro eo, quod ex nobis est, nihil enim nature nostre magis adversum magisque contrarium est quam lex, quam diligere proximum ut seipsum [Mt 22,39]. Quare naturam intelligas oportet per continentem illam perpetuamque dei operationem. Accedit ergo Paulus hoc loco nonnihil ad gentium (cum de h deo loquuntur) morem, non quod ipse sic sentiat, sed quod gentiles sic sentirent, inter quos et Iudeos hic sequestrem agit. Unde et in primo cap. dixerat: «Noticia dei manifestata est illis» [Röm 1,19], caute adiungens: «Deus enim manifestavit eis» [Röm 1,19], ne quis hoc nature tribueret. Natura ergo i hic operationem dei, quae vel in impiissimis operatur, significat, qua ostendit eis legem et manifestat eis voluntatem suam. Hanc autem operationem adfectibus obcecati et obruti impii non sequuntur k, tametsi sentiunt. Nec est, quod in his verbis torquearis («que legis sunt», «opus legis» [Röm 2, 14f]), nam per hec Paulus sententiam, tenorem ac mentem legis intelligit: die meynung, den inhalt des gsatzs. Vult ergo Paulus sic dicere: tametsi gentes scriptam legem non habent ut Iudei, deus tamen que legis sunt, id est que lex praecipit, in eorum cordibus scribit, manifestat, ostendit, quod et conscientie et cogitationes eorum testantur, ut neque ipsi peccatis se immunes ac liberos dicere possint 13 .
Briefe_Vol_01-070 | arpa |
---|
Haec sic scribo, mi Henrice, non quod aliorum iudicium contemnam aut ||347 v. quod 1 noster nobis partus placeat (nam noster non est), sed quod tibi satisfaciam, idque quatenus possum ego; nam nescio, an tibi haec satisfaciant. Precor deum, ut studium hoc tuum in dies promoveat.
Vale.
Ex Tiguro, 6. nonas martii 1523.
Leo Jud tuus.
[Adresse darunter:] Henrico B[ullingero], pio ac etc. [?].