[165]
Autograph a : Zürich ZB, Ms F 81,415r. —v. Ohne Siegelspur Teilübersetzung: Friedrich Rudolf, Ein Aussöhnungsversuch zwischen Zürich und Bern nach dem Briefwechsel Bullinger-Myconius 1533-1534, in: Zwa VII 507
Wird sich des [von Bullinger]empfohlenen Otto [Werdmüller]annehmen. Ist besorgt über Zürichs Haltung im Mandatstreit. Gegenüber den katholischen Orten muß ein harter Kurs eingeschlagen werden. Die V Orte und der Kaiser sollen gemeinsame Aktionen planen. Bericht über ein Schreiben der Straßburger betreffend Einigung in der Abendmahlsfrage.
S. Ottonem 3 habebo vel tuo nomine commendatissimum 4 , etiamsi discipulus ante non fuisset 5 . Adeo gratum est, dum quid obvenit, quo tibi gratificari possum.
Caeterum audio de Tigurinis, quae tam mihi dolent, praesertim post nonnullam spem ex superioribus tuis literis 6 conceptam, ut de vobis pene desperaverim. Vos in ius concedere cum illis, apud quos neque ius neque fas habet locum circa res dei 7 ?
Briefe_Vol_02_0289 | arpa |
---|
Unde, quaeso, consilium istud, si non ex timore? Quodsi timetis, non est fides, non est veritas in vobis 8 . Fides non timet perfidiam nec veritas mendacium. An violastis pacem, quod poenam statuistis audienti missam papae 9 ? Qua parte? Qua ratione? Quia confessi estis, inquiunt, inter pacis conditiones fidem nostram veterem illam esse, «indubitatam, christianam» etc. 10 . Si verum dicunt, profecto miseri estis, imo impii, qui sequimini, cuius contrarium ita comprobastis; sin falsum, cur non negastis palam, cur non docuistis falsitatem, cur non patimini, quicquid id est tandem, ut veritas maneat integra? An vos violastis pacem, qui mandata promulgastis in ditione vestra pro iussu dei recta, salubria, nomen domini sanctificantia 11 ? An non illi 12 potius violant non pacem dico, sed iusticiam dei, quia quod egistis, conantur non solum reprimere, sed et mendax et impium reddere? Atque hoc quidem contra pacis conditiones. Illic enim scriptum, quod in civitatibus et ditionibus ipsorum fidem eorum nolitis vel argumentando vel disputando quovis modo vellicare 13 , id quod egistis. Quid enim mandatum ad ipsorum populum? Quid disputastis apud eos? Quid moliti estis contra eos? Praeterea duo sunt inter pacis articulos, contra quae manifeste repugnat istorum audacia, unum de fide vestra 14 , alterum de imperio, iure, privilegiis vestris 15 . Quod factum est, an non fides vestra iussit ita fieri, et si fecissetis aliter, an non contra fidem esset? Tum an non licebit agere vobis per ditionem vestram, quod est libitum? Cum igitur hoc conentur prohibere, quid non potius ipsos accusatis vos? Ignoratis adhuc, quod estis iam olim experti de istis hominibus et quod solet dici de mulierum astu? Dum timent viros ob malefactum aliquod, rixari cum his incipiunt priores, ut a rixando maritos deterreant. Profecto vobis deest animus fide suffultus, nisi me fallant omnia, deest vobis prudentia. Prudentes enim audire noluistis, id quod prae caeteris desperationem incutit mihi. Bone deus, qualia proposita sunt vobis consilia? Si non respuissetis, huc res pervenerat, ut vel cedendum fuisset Pagis vel palam ab his b violenter contra foedera, contra pacem, contra fas omne agendum. Consilium petieratis 16 , datum est, egistis gratias 17 , sequi recepistis -et, cum tempus adesset utendi, disertis verbis reiecistis 18 .
Briefe_Vol_02_0290 | arpa |
---|
Et quis deinceps consulet vel anxie petentibus vobis, aut quis fidem habebit pro fide, pro iusticia dei, pro bono et tranquillo statu vos acturos posthac serio? Timeo profecto, ne ira dei communiter immineat nobis omnibus. Vos infelices, quia bene et iuste consulentibus non obeditis, nos infelices, quia quae bona consulimus, non valent apud vos. Unde malis aeque tandem involvemur. Auditis autem pravos, malignos, impios, quibus displicet verum et iustum, quibus displicet, per quicquid emendare liceret vitam ad haereditatem dei 19 , quales sunt, quos reipublicae vestrae proponitis hodie. Nam cui non arridet evangelium, an tu aliter de ipso praedicabis?
Sed audi, quid rei sit. Fuit apud me, qui 20 certo mihi narravit apud Lucernanos et Svitenses comperisse se, etiamsi lis de articulo missae ad concordiam fuerit perducta, aliam de integro futuram, unde unde capiatur occasio. Nam || 415v. ita Pagis decretum sine omni tergiversatione fidem illam extirpaturum se vel morte moriturum. Alteri ex his adiecerant, Svitenses nempe: Tantam promissionem accepimus a caesare, ut po[st]quam c is paulo fuerit quam hactenus tranquillior, mox finis erit istius pravitatis 21 . Hoc si vobis persuadere, imo probare possem, ut est probatum apud me, non certe pigeret vel ad senatum vestrum perscribere 22 . Quamvis quid opus est his, cum certo sit certius Pagos niti subsidio caesariano, agere d consilia adversum nos omnes cum legato papistico 23 , quem non ita multo antehac in vincula coniecerant apud Urios e24 ? Verum hoc non est violare pacem. Quamobrem ausim dicere pacem istam nobis, non Pagis factam - toties iam violarunt impune - ergo futurum, ut vel a iusto discedere cogamini tandem vel volentes, quod verum, deseratis. Sed audi, quod exciderat pene: Quid aliud est cum istis in ius de missa concedere quam iudicem constituere scripturae sanctae? Nemo vos cogere potuit in disputatione Badensi, dum res erant fallacissimae, et nunc tam levi m[o]mento f compellimini? Si istud permiseritis, iusto iudicio dei verbum tolletur 25 a vobis, si quando tolletur, quod absit.
Quod scribo tam inepte, quod ex dolore scribo. Tam sunt aspera et horrida. Dolori concedas quaeso per dominum. Insuper autem, si quid aberratum fuerit a vero, te rogo rem, ut est, significes. Sin vere diximus omnia, solare, quocunque modo
Briefe_Vol_02_0291 | arpa |
---|
valebis, non me solum, sed et eum ipsum, quem nosti mecum communicare 26 , quicquid est consiliorum ad communem utilitatem et ad honorem dei spectantium.
Praeter haec scribunt subinde Argentinenses de negocio coenae dominicae 27 , nihil hil aliud tamen quam quod, ut verum, hactenus tenuimus, spem adiicientes propediem confessionem ultimam Lutheri, quam extorsit princeps Saxonicus 28 post obitum patris 29 , aeditum iri, in qua clarum fiat hunc sentire nobiscum, tropum permittere in verbis coenae 30 . Et summam audio contentionem iam esse Luthero cum suis, quo pacto furore tumultuantes compescat 31 . Quae si vera sunt, spero bonam Germaniae partem lucrifactam domino. Leges epistolam aliquando Buceri, qua contendit indignabundum te placare 32 . Fac animum praepares, ut illa postquam adfuerit, aequius omnia consulas.
Reliquum est, ut quicquid de Pagis hactenus vel tibi vel Utingero scripsimus, comburatis vel ad me remittatis 33 . Quia enim consiliis frustra nitimur, tim[en]dum g , ne ex illiusmodi scriptis periculum olim nobis, sicubi veniant in lucem, incidat. R[e]sponde h , quantocius poteris.
Vale per dominum.
[Adresse darunter:] Ad Tigurinos.