Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[449]

Bullinger an
die Zürcher Pfarrer
Zürich,
[1.]1 Oktober 1534

Gedruckt: Heinrich Bullinger, Utriusque in Christo naturae tam divinae quam humanae, contra varias haereses, pro confessione Christi catholica, Assertio orthodoxa, Zürich 1534, f. A2r.-A3r. (Widmungsvorrede)2

Legt die am Felix-und-Regula-Tag [11. September]gehaltene Rede im Druck vor, da deren Veröffentlichung von vielen gewünscht worden war. Hat das in Worten nicht faßbare Thema anderswo möglichst einfach ausgelegt, ohne auf einzelne Spitzfindigkeiten und Gotteslästerungen der Häretiker einzugehen. Die beste Antwort auf ihre Argumente ist eine klare Darstellung der einfachen Wahrheit. Das Wesen Gottes ist unfaßbar. Mit Jesus Sirach mahnt Bullinger, bescheiden zu bleiben und sich nicht von Satan zu Wortstreitereien verführen zu lassen.

Heinrychus Bullingerus omnibus verbi ministris per agrum Tigurinum Christum praedicantibus.

Gratia vobis et pax a deo patre et Iesu Christo, domino nostro.

Habetis hic typis excusam, fratres et symmistae charissimi, assertionem nostram, quam feriis Felicis et Regulae 3 in celebri conventu nostro 4 recitavi et quam tantopere cupiebatis pro fratrum et ecclesiarum utilitate typis in multa transcriptam exemplaria vulgari. Obtemperavi vestris monitis. Vos videritis interim, quam bene consulueritis et quam foeliciter aliena fruamini opera. Ego certe negotium istud magnificum et inenarrabile alias 5 simplici quadam ratione subtilitatibus illis ac tricis imaginariis praetermissis exposui. Video enim et in sacris ista quam simplicissime tradi et inexquisita fide percipi. Proinde neque singulis haereticorum argutiis, obiectionibus et blasphemiis respondi. Nam simplicem veritatem perspicue || A. 2v. proposuisse exposuisseve

33 Bitter spricht hier als Vertreter des Lehrerstandes.
34 suchen.
1 Vgl. unten S. 338, 25f.
2 Die «Assertio utriusque in Christo naturae» (HBBibl I 62) ist gegen Claude d'Aliod und dessen antitrinitarische Ansichten gerichtet, obwohl sein Name
nicht ausdrücklich genannt ist (vgl. oben S. 158, Anm. 39, und S. 308f, Anm. 37).
3 am 11. September.
4 im Großmünsterstift.
5 Bullinger äußerte sich in seinem Kommentar zum Hebräerbrief, 1532, zur Lehre der zwei Naturen Christi (aaO, f. 8r.-33r.) und insbesondere zur Frage der Trinität (f. 10r.-14r.).

est argumentis haereticorum mendacium astruentibus respondisse. Et haec disputatio de essentia dei instituitur, quam nemo hominum facile exposuerit. Recte enim dictum est deum comprehensibilem non esse deum 6 . Dei enim proprium est incomprehensibilem 7 esse. Recte item dictum est abyssum palma mensuratos esse, qui essentiam dei, uti est, concipere et humanis verbis efferre voluere 8 . Quanto prudentius consuluit Ecclesiasticus dicens: «Altiora te ne quaesieris et fortiora te ne scrutatus fueris, sed quae praecepit tibi deus, illa cogita semper et in pluribus operibus eius ne fueris curiosus. Non est enim tibi necessarium ea, quae abscondita sunt, videre oculis tuis, ne ergo in pluribus operibus eius fueris curiosus» [Sir 3, 21-23]. Haec, inquam, expendamus, o fratres, in his simus. Nostrum est clementiam, bonitatem, veritatem, omnipotentiam, sapientiam et iustitiam dei inculcare, mysterium Christi 9 , meritum redemptionis eius et fidei virtutem commendare, item charitatis et innocentiae studium urgere. Ab his ad pugnas ver-||A 3r. borum 10 , imo et ad curiosissimarum absconditarumque rerum scrutinium avocare cogitat sathan. Materiam ergo contendendi uberem suppeditat, nimirum, ut necessariis et hisce utilibus rebus neglectis omnia et studia et dicta et facta nostra ad pugnas verborum dirigamus. Vigilemus itaque sobrii 11 , prudentes, pii, fideles, constantes in vero ac diligentes simus subinde orantes dominum, ut rebus bene gestis illum aliquando cum universa ecclesia, cui nos praefecit, videamus, sicuti est 12 .

Vos interim valete et ecclesias vobis commissas diligite.

Tiguri, mense octobri anno 1534.