Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[450]

Bullinger an
Andreas Karlstadt
[Zürich],
4. Oktober 1534

Autograph: Zürich StA, E II 342, 40 (Siegelspur) Gedruckt: Füssli I 149-151

Auf Karlstadts besorgte Anfrage versichert ihm Bullinger 1. daß Ambrosius Blarer nicht der Verfasser der württembergischen Abendmahlskonkordie sei, sondern den alten Text nur zur Beschwichtigung Erhard Schnepfs hervorgeholt habe, und 2. daß er, Bullinger, der Kirche von Zürich diesen Synkretismus doch gewiß nicht empfehle. Davon ist bei keinem der Zürcher Prediger die Rede, vielmehr halten sie an der Abendmahlslehre Zwinglis weiterhin fest. Auch Blarer hat diese Lehre nie widerrufen, wie seine Briefe zeigen; sonst hätte er auch Bullingers Kommentar zum 1. Korintherbrief, vor allem den Abschnitt über das Abendmahl, nicht so gelobt. Jemand scheint die Zürcher in Basel verleumden zu wollen. Dankt für Karlstadts freundliche Ermahnung und sendet ihm sein frisch erschienenes Werk «Assertio utriusque in Christo naturae» zu. Grüße.

6 Vgl. Augustin, Sermo CVII, 3, 5 (MPL XXXVIII 663).
7 Vgl. Athanasius von Alexandrien, Oratio contra gentes, 35 (MPG XXV 69).
8 Vgl. Jes 40, 12.
9 Kol 4, 3.
10 Vgl. 1 Tim 6, 4.
11 Vgl. 1 petr 5, 8.
12 Vgl. 1 Joh 3, 2.

Gratiam et vitae innocentiam a domino.

De Blaurero non possum non bene sentire, vir in domino mihi plurimum observande, utpote homine et pio et docto, et qui luculentissimis ad nos epistolis 1 scriptis sancte testatus est se de pristina sua sententia nihil mutasse. Non ipse primus huius confessionis 2 author est, sed certo consilio iam olim ab aliis concompositam protraxit atque turbulentum Schneppffii ingenium hac arte sancta sedavit 3 . Iam vero quantumvis sim stupidus, attamen adeo vaesanus non sum, ut istum syncretismum, cuius occasionem et consilium non nescio, pro contione publica eveham ipsumque ecclesiae nostrae commendem 4 . Mihi crede, frater charissime, huius ne verbo quidem a quoquam nostrum mentionem esse factam. Alia sunt, quae nobis inculcanda sunt nostris quam substantialitates et quantitates imaginariae. Ubi vero occasio iusserit de eucharistiae sacro disserere, nos id ecclesiae nostrae tradimus, quod ei traditum est ab initio a sanctae memoriae viro H[uldrycho]Zvinglio 5 et quod ipse iam ferme decimum in annum credidi et docui 6 . Non ergo est, quod tu vel alii vereantur nos recantare, quod hactenus bene docuimus. Neque Blaurerus, nisi prorsus fallat et propriis in epistolis mentiatur, quicquam revocavit. Quin nuper commentarios nostros in Paulum ad Corinthios 7 tantum non approbavit 8 , maxime id quod de eucharistia tradidimus in cap. 11 9 . Est nescio quis apud vos spiritus turbulentus, qui subinde infausta quaedam de Tigurinis fratribus Basileae spargit. Oro, ne quid temere de nobis credatis. Interim gratias tibi ingentes habeo, quod amice nos monueris. Obtestor te per communem fidem, ut tali in nos animo semper esse pergas. Nam nos tui sumus.

In monimentum amicitiae nunquam intermoriturae mitto tibi ea, quae de vera Christi divinitate et humanitate 1. octobris aedidimus 10 . [In] a calce non[nu]lla de [eu]charistia com[pe]ries b 11 .

Vive, vale, frater amantissime et in Christo nobis plurimum observande.

a-b Von [In] bis com[pe]ries am Rande nachgetragen; infolge zu straffen Einbandes an vier Stellen unlesbar.
1 Blarers Erklärung ist nicht erhalten.
2 Gemeint ist die Württemberger Abendmahlskonkordie (s. oben S. 279, Anm. 47; vgl. Köhler, ZL II 320-358). Zu Karlstadts Verdacht, Ambrosius Blarer mache darin den Schwachen im Glauben zu große Konzessionen, s. seinen vorausgegangenen Brief an Bullinger vom 27. September 1534, oben Nr. 444; vgl. Barge II 463.
3 Zum Entstehen der Konkordie zwischen Blarer und Erhard Schnepf s. Köhler, ZL II 335-337.
4 Diesbezügliche Befürchtungen äußerte Karlstadt am 27. September 1534, s. oben Nr. 444; vgl. Barge II 463.
5 Zur Abendmahlslehre Zwinglis s. Ulrich Gäbler, Huldrych Zwingli im 20. Jahrhundert.
Forschungsbericht und annotierte Bibliographie 1897-1972, Zürich 1975, S. 81-90 (mit Lit.).
6 Zur Abendmahlslehre des jungen Bullinger s. Staedtke 234-254.
7 Heinrich Bullinger, «Commentarius in priorem Pauli ad Corinthios epistolam», Zürich, Juni 1534 (HBBibl I 53).
8 Siehe Blarer an Bullinger, 8. Juli 1534, oben S. 246, 2-6 und Blarer an Bucer, 3. Oktober 1534, Blarer BW I 559f; Köhler, ZL II 349.
9 Siehe Bullinger, «Commentarius in priorem...», aaO, f. 132r.-152r. (De eucharistia).
10 Heinrich Bullinger, «Assertio utriusque in Christo naturae», Zürich 1534 (HBBibl I 62).
11 Siehe Bullinger, «Assertio ...», aaO, f. 64r.-67v.

Vale cum Gryneo, Marco 12 nostro tuaque familia. Salvum te volunt uxor 13 , mater 14 , vicini.

4. octobris 1534.

H. Bullingerus tuus

[Adresse auf der Rückseite:] Doctori Andreae Carolostadio, verbi apud Basileienses ministro, fratri in domino et venerando plurimum et longe charissimo.