Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[2132]

Johannes Hospinian an
Bullinger
Basel,
10. April 1545

Autographa: Zürich ZB, Ms F 62, 327 (Siegelspur) Ungedruckt

Hospinian dankt für Bullingers Brief [nicht erhalten] und für die [,,Orthodoxa Tiguriane Ecclesiae ... confessio"] gegen Luthers [,,Kurtz bekentnis"]. Er konnte die [Zürcher]Schrift aus Zeitmangel bisher zwar nur flüchtig lesen, bewundert aber ihre Mäßigung. [Luthers] freche Schrift hat ihn sehr verletzt. Dieser muss von Scharen von Dämonen befallen worden sein. Möglicherweise aber ist dessen Schrift die Folge von zu vielem Biertrinken und von den deftigen sächsischen Speisen. Sie ist ein Beispiel für Hochmut und Zügellosigkeit; die Antwort der Zürcher ein Beispiel für Güte und Mäßigung. Verletzt durch Luthers Frechheit laufen viele

f Teilweise auf das nicht mehr vorhandene Verschlussband geschrieben. Kohl, Das Bistum Münster. Die Diözese - Germania sacra, NF 37/1, Berlin/New York 1999, S. 221-223; und unten Nr. 2133, Anm. 15.
65 Landgraf Philipp von Hessen.
66 Die Kaiserlichen am Hof in Brüssel, welches zu Brabant gehörte.
67 In der Tat stand hinter den Drohungen Herzog Heinrichs d.J. der Kaiser, der die Niederlage Franz von Waldecks erhoffte, um von dessen Territorien aus den Kampf gegen die norddeutschen Protestanten führen zu können; s. Wilhelm Kohl, aao, S. 223.
68 Vgl. schon oben Nr. 2094, 8.
69 Nämlich auf dem Reichstag zu Speyer; s. Demandt 58.
70 Herzog François I. von Lothringen.
71 Gemeint ist das Papsttum.
72 Vgl. Sach 3,2: Jud 1,9.
73 Vgl. 1Kor 1, 10.
74 Hermann von Wied, Erzbischof von Köln.
75 Vgl. oben Nr. 2113, 14-17.
a Mit Randbemerkungen von Johann Heinrich Hottinger.
1 Siehe unten Z. 49.

zu [den Zürchern] über. Darüber sollte man sich freuen. Es ist bedauerlich, dass über das kleine Wort [,,est"] keine Verständigung möglich ist! Hospinian will mit der [Zürcher] Kirche leben und sterben. Er leidet darunter, dass man [in Basel] nicht für [Johannes] Oekolampad gegen [Luther]eingestanden ist. Ein französischer Freund [...] teilte ihm einen französischen, doch auf Deutsch übersetzten Brief eines Ungenannten an Luther mit, in dem Letzterem sein Büchlein vorgeworfen wird. Hospinian hat den Brief der die Zürcher bestimmt erheitern würde, abgeschrieben. Größe an Kaspar [Megander], [Theodor] Bibliander, [Konrad] Pellikan, Erasmus [Schmid], [Rudolf] Gwalther, an die übrigen Brüder und die Familie.

S. per Christum.

Accepi literas tuas 2 una cum Responsione 3 ad invectivam d. Lutheri 4 observandissime d. Bullingere, pro quibus gratias tibi et ago et habeo ingentes, operam daturus, ut referam etiam, sicubi oblata fuerit occasio. Neque enim facile gratiore aliquo me donare munere potuisses. Quod attinet ad Responsionem vestram (quam legi, sed obiter tantum, quum per occupationes diligentius inspicere non licuerit hactenus), non possum satis mirari moderationem animorum vestrorum. Nam interim mihi petulantis istius et plusquam scurrilis scripti (si modo non graviores voces tam gravis calumnia postulat) copia facta est, eoque mehercle sum offensus graviter. Spiritusne Christi an Belial 5 est scurra, calumniator, blasphemus? Itaque credo ego obsessum illum fuisse legione daemonum 6 quum haec immunda, spurca, foeda, flagitiosa evomuit et impia, quamvis malim ita interpretari, quod hi sint effectus cervisiae, qua se (ut audio) saepius ingurgitare consuevit. Etenim greek 7 loquendo, sicut potus iste crassus est, ita crassos gignit spiritus, praesertim si cibi accedant pinguiores, quales sunt pene Saxonici omnes. Accedit et ipsius hominis crassitudo, quem aiunt esse bene obesum. Proinde quid mirum, si, qualis ipse sit et qualibus gaudeat, tales etiam foetus procreet? Sed redeo ad vos; nam quemadmodum Lutheri petitio exemplum fuit singulare superbiae atque libidinis, ita vestra Responsio bonitatis erit ac moderationis. Et debent profecto pii omnes gratias agere deo, quod ita spiritu fuji sui temperaverit animorum vestrorum motus, quemadmodum omnes videmus. Est namque supra hominis vires tam temperate ferre obtrectationes adeo atroces, ut non obtrectando respondeas. Sed multi, crede mihi, qui prius Luthero subscripsere, hac eius protervitate offensi et vestra modestia oblectati ab eo ad vos desciscent. Itaque non dolere propterea debemus, quod ita saevierit saeviatque in nos, sed, quemadmodum Christus praeceptor noster nos docuit, gaudere potius et exultare. Nam praeterquam quod merces nostra in coelo magna erit 8 luculento etiam ecclesiae nostrae bono cedet, cui ingentem afferet accensionem. Illud dolendum ingemiscendumque

2 Nicht erhalten.
3 Wohl die "Orthodoxa Tigurinae Ecclesiae confessio"; s. oben Nr. 2061, Anm. 9.
4 Luthers 1544 erschienenes "Kurtz bekentnis"; s. oben Nr. 2061, Anm. 7.
5 Der Teufel; vgl. 2Kor 6, 16.
6 Vgl. Mk 5. 9.
7 auf natürliche, menschliche Weise; s. 2Petr 2, 12.
8 Mts, 11f par.

est, quod, quum et nos et ille Christum dominum profiteamur, in unico verbulo 9 non possimus convenire eoque tau, in quo salutis cardo 10 non vertitur. lugibus igitur precibus 11 solicitandus dominus fuerit, ut obstinata adversariorum corda frangat et superbos tumidosque eorum spiritus reprimat et humiliet. Nec enim videtur alius esse huius discordiae author quam spiritus elatus et pertinax. 12

Ego cum ecclesia vestra, quam credo esse non vile Christi membrum, 13 et vivam, quoad domino placuerit, et moriar; vos modo me fratrem agnoscite. Male me habet, quod nostri aut non una vobiscum aut separatim pro sanctissimo viro d. Oecolampadio contra conviciatorem istum 14 steterint; nam postulabat hoc, ni iudicio fallar, et charitas et fides. Communicavit mecum Gallus quidam 15 , bonus amicus, greek 16 fratris cuiuspiam 17 epistolam ad Lutherum, Gallice quidem scriptam, sed in nostrum sermonem versam, in qua cum Luthero expostulat greek 18 de edito isto famoso libello; eam licet descripserim, certis tamen de causis paucis adhuc ostendi. Quodsi nihil tale ad vos allatum est hactenus, fac, sciam; mittam ad te quam primum. Nam puto vos inde delectationem aliquam capturos.

||327v Vale in Christo et me ama.

Ex nostro musaeo, ad 4. idus apriles anno dominicae incarnationis 1545.

Meis verbis d. Megandrum, Bibliandrum, Pellicanum, Erasmum 19 , Gvaltherum et reliquos fratres plurimum salvere iubeas, precor, una cum tota familia tua.

Tuus ex animo b. Hospinianus.

[Adresse darunter:] Vigilantissimo Tigurinae ecclesiae archiepiscopo d. Henrico Bullingero, domino et fratri suo imprimis observandissimo. Zürich.

9 Gemeint ist die unterschiedliche Interpretation von "est" in den Einsetzungsworten (Mt 26, 26-28 par).
10 salutis cardo: das Seelenheil; s. Tertullian, De resurrectione mortuorum (= De carnis resurrectione) 8 (CSEL XXXXVII/3 36).
11 Vgl. 1Thess 5, 17.
12 Vgl. Mk 9, 28f.
13 Vgl. 1Kor 12, 23.
14 Luther.
15 Unbekannt.
16 ungenannten.
17 Unbekannt.
18 auf freimütige Weise.
19 Erasmus Schmid.