Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1725]

Bullinger an
Ambrosius Blarer
Zürich,
27. Februar 1543

Autograph a : St. Gallen Kantonsbibliothek (Vadiana), Ms 34 (VBS V), 179r.-v. (Siegelabdruck) Teildruck und zusammenfassende Übersetzung: Blarer BW II 174f, Nr. 994

Dank für den seinem Cousin [...] erwiesenen Dienst. Myconius hat eine sehr eigene Art, war Blarer aber immer wohlgesinnt; Bullinger wird Blarer trotzdem wie gewünscht verteidigen. Kaiser [Karl V.] bemüht sich, den Krieg gegen Frankreich auszuweiten; er will Herzog [Wilhelm V.] von Jülich[-Berg-Kleve] Geldern entreißen und strebt wohl an, [Christian III.] aus Dänemark zu vertreiben und den Krieg auf evangelische Städte und Fürsten auszuweiten, während Gefahr [von den Türken] droht; Bitte um göttlichen Beistand. Bullinger würde sich gerne schonen, aber seine vielfältigen Aufgaben im Dienste des Herrn und der Kirche lassen dies nicht zu. Das schwenckfeldische Lied [,,Ein schön new lied von der gotheyt und herrligkeyt unsers herren Jesu Christi"] missdeutet die Leiblichkeit Christi auf gotteslästerliche Weise; wird Vadian wissen lassen, dass nach Blarers Ansicht auf diese Dummheit nicht geantwortet werden sollte, er selbst hat einige Trugschlüsse Schwenckfelds in seinem [Kommentar] zu Johannes entlarvt. Grüße; Gwalther hat selbst geschrieben und seine [,,Argumenta omnium tam veteris quam novi testamenti capitum"]geschickt. Dank für den übermittelten Brief. Auch Bullinger ächzt unter der Last des Briefeschreibens, aber Blarer schreibt er immer gerne. Gute Wünsche. Theodor [Bibliander] kann sich nicht genug über Schwenckfelds Gotteslästerung wundern.

Gratiam et vitae innocentiam a domino.

Ego vero tibi, frater in domino colende et dilecte, gratias ago pro offitio illo tuo consobrino 1 exhibito. Nec est, quod conqueraris. Satis illi praestitisti. Nihil amplius requiro. Dominus sit merces tua. Quod si quid illius gratia expenderis, ego bona fide rependam.

D. Myconius, frater in domino et venerandus et charissimus, qui creberrime ad me scribit, ita loqui solet habetque ex natura et ingenio senili nonnihil morositatis, sed notis et amicis non est morositas, verum peculiare loquendi genus. Alioqui certo novi, quod semper te plurimi fecerit et amant non vulgariter neque ullam unquam de b te habuerit c suspitionem sinistram. Summa tamen fide exequar, quod mihi iniunxisti, idque quamprimum. 2

Nova illa a te mihi perscripta 3 satis sunt infelicia. Caesar 4 cum suis bellum Francicum et prosequi et restaurare contendit, quo simul et plurimos in se

a Mit Unterstreichungen von anderer Hand und leichten Wasserschäden.
b unquam de am Rande nachgetragen.
c Vor habuerit gestrichenes de.
1 Vielleicht Ulrich Bullinger oder Michael Hedinger; vgl. oben Nr. 1724, Anm. 2.
2 Blarer hatte sich am 24. Februar bei Bullinger
über eine bissige Bemerkung Myconius' beschwert und Bullinger gebeten, ihn zu verteidigen; vgl. oben Nr. 1724, 13-22. Am 6. März entschuldigte Myconius Bullinger gegenüber dieses Missverständnis, s. unten Nr. 1729, 5-10.
3 Oben Nr. 1724, 23-37.
4 Karl V.

hostes concitabit. Iuliacensi 5 ducatum Geldricum extorquere satagit, ut aliquando commoda opportunitate et Danum 6 regno eiiciat et Inferioris Germaniae evangelicis urbibus et principibus inferat bellum; monarchiam enim meditatur, et bellum quidem cruentum merentur mores Gallici, Germanici et Hispanorum. Rana et mus strenue pugnant, ut tandem milvo iuxta apologum praeda fiant, 7 et servus quidem domini Assyrius ac Babylonius 8 cervicibus nostris imminet. Dominus cum Lotho nomen suum invocantes eripiat ex hoc incendio. 9 Amen.

Libenter curarem meam valetudinem 10 , mi Ambrosi, frater dilectissime, libenter mihi ipsi parcerem, si modo mihi tempora, negotia et homines parcerent. Imposita est humeris sarcina ea ferenda, donec sub ipsa concidero. Nec aliud expectare aut aliud sperare possum, ac libenter quidem propter nomen domini mei et in sanctis ecclesiae negotiis occumbam, si ita voluerit dominus, cui me totum obtuli.

Carmen Schwenckfeldicum 11 et nomen authoris et authorem plane refert. Erupit nonnihil invidiae morbus, quo plane incensus contra ministros furit. Huic ineptissimo homini Christus secundum hominem deus est, quia conceptus est e spiritu, e quo non potest nasci nisi spiritus; huic caro Christi a nostra longe alia est. Dominus coherceat os blasphemum. Mittam d. Vadiano, sed addam, quod tibi visum est, utilioribus operam collocandam et stulto nunc non respondendum iuxta stultitiam. 12 Ego ante aliquot dies ac menses d in 1. cap. Ioannis et 3. sophisticos illius syllogismos dissolvi. 13

Commendant se tibi fratres omnes, Megander, Pellicanus, ||179v. Erasmus 14 , Bibliander; Gvaltherus ipse scripsit et misit tibi Argumenta Bibliorum. 15

d ac menses am Rande nachgetragen.
5 Herzog Wilhelm V. von Jülich-Berg-Kleve-Geldern.
6 König Christian III., der in Konflikt mit dem Kaiser und dessen Schwester Maria geraten war; s. dazu Mentz II 376 mit Anm. 3.
7 Bullinger bezieht sich auf eine Variante von Aesops Fabel "De mure et rana", die sich u. a. in der um 1540 bei Christoph Froschauer gedruckten Sammlung "Aesopi Phrygis et aliorum fabulae" (BZD C 641) findet (hier S. 2). Zur ursprünglichen Fassung vgl. Corpus fabularum Aesopicarum, vol. II, ed. Augustus Hausrath, Leipzig 1959, Nr. 302.
8 Vgl. Jes 10, 5; Jer 25, 9; 27, 6; 43, 10. — Gedacht ist wohl an den türkischen Sultan Suleiman I.
9 Vgl. Gen 19, 1-29.
10 Vgl. oben Nr. 1724, 38-42.
11 "Ein schön new lied von der gotheyt und herrligkeyt unsers herren Jesu Christi", s. zuletzt oben Nr. 1724, 47-54.
12 Vgl. Spr 26, 4f. —Bullingers Brief an Vadian ist nicht erhalten.
13 Gemeint sind Stellen in Bullingers Johanneskommentar (HBBibl I 153). Bullinger nennt Schwenckfeld dort nicht namentlich, wendet sich aber direkt gegen Häretiker, die die Kreatürlichkeit Christi abstreiten (s. bes. f. 10v. und 39v.-41r.).
14 Erasmus Schmid.
15 Rudolf Gwalther, Argumenta omnium tani veteris quam novi testamenti capitum, Zürich (Christoph Froschauer) 1543 (BZD C 322). Gwalthers Begleitbrief ist gedruckt in Blarer BW 175f, Nr. 995.

Pro literis amici et fratris illius tui gratias ago; eas remitto. 16 Dominus det nobis pacem suam.

Quod autem tu conquereris satis grave onus incumbere cervici epistolarum innumerabilium scribendi 17 , idem ego conqueror; sed nunquam tibi gravatim scribo, amico inter mortales facile primo et desideratissimo. Novi item tuam aequitatem et humanitatem, et quod omnia mea etiam soloecismis exuberantia et pessime picta boni consulis.

Dominus Iesus servet te et familiam tuam perpetuo.

Tiguri, penultima februarii anno 1543.

D. Theodorus 18 non potuit satis mirari extremam Schwenckfeldii extremeque blasphemam insaniam. Nam ubi legisset carmen, "Vix", inquit, "quisquam mihi persuasisset virum istum in ilias pervenisse ineptas ratiocinationes, nisi ipse legissem." Dominus misereatur eius.

[Adresse darunter:] Clarissimo viro d. Ambrosio Blaurero, sanctae Constantiensis ecclesiae vigilantissimo antistiti, amico et fratri incomparabili prorsus, suo in domino.