Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1161]

Martin Frecht an
Bullinger
Ulm,
27. August 1538

Autograph: Zürich StA, E II 343, 149 (Siegelspur) Ungedruckt

[Hans Varnier]überbringt mit dem Brief ein Exemplar des in Ulm gedruckten Dialoges, den [Johannes] Sinapius an Frecht geschickt hat. Teilt die von Bullinger geäußerten Befürchtungen; am Bundestag in Eisenach sollen die Schmalkaldener einen Friedensvertrag mit dem Kaiser - vermittelt von Pfalzgraf [Ludwig V.] und Markgraf [Joachim II.] - behandelt haben. Man sagt, daß die Türken Ungarn erobern werden. König [Franz I.] von Frankreich soll zur Jagd in Brüssel sein. Der Ulmer Rat hat den Schulverordneten geboten, ihre Beschwerden gegen [Kaspar] Schwenckfeld, der die Lehre von der Ungeschaffenheit des verherrlichten Christus verteidigen will, und [Sebastian] Franck schriftlich einzureichen; erhielt von Bucer ein verderbliches Büchlein Schwenckfelds über die Sakramente, und in Frankfurt soll Francks "Germaniae Chronicon" schon gedruckt sein. Möchte wissen, ob Jud für eine Berufung nach Ulm bereit wäre. Grüße; konnte [Konrad] Pellikan noch nicht antworten.

Salutem in domino, Bullingere observande.

Preter expectationem tam subito hinc ad vos proficiscenti typographo nostro 1 volui breve hoc epistolium ad te perferendum committere. Qui etiam dialogum a Sinapio nuncnuper mihi missum 2 et hic tametsi incuriose excusum reddet 3 , aereum scilicet pro aureo 4 ; nunquam enim mihi excidet vere aureum illud tuum donum nuper mihi transmissum 5 , pro quo nunc summas denuo ago gratias relaturus, ubi a occasio dabitur.

Caeterum, quod scribis adversarios monstrum alere 6 , non omnino falleris; quid enim aliud agerent isti monstripari 7 ? Putassem autem illud, quicquid est monstri, proxima Isnacensia comitia 8 detexisse; sed nihildum certi potui cognoscere. Iustus Menius, qui Isenaci episcopatur, ad me cum legatis nostris 9 scripsit 10 omnia inter solos proceres tanto acta esse silentio, ut nemini ne Greek quidem 11 licuerit audire. Hoc solum plerique mussitant illic peractum, ut caesar 12 certam et firmam pacem evangelicis ordinibus confirmet.

a ubi versehentlich wiederholt.
1 Hans Varnier d. Ä. (vgl. oben Nr. 1154, 11f).
2 Siehe oben Nr. 1154, 64f.
3 Zum anonymen "Dialogus vere elegans ..." Ulm (Hans Varnier) 1538 s. Flood/Shaw 185f mit Anm. 62; ein Exemplar befindet sich in Zürich ZB, Ms S 45, 35a.
4 Adagia, 1, 2, 1 (LB II 68).
5 Bullingers "De scripturae sanctae authoritate"
(HBBibl I 111); vgl. oben Nr. 1138, 3-6; 1149, 6-9.
6 Adagia, 2, 4, 98 (LB II 551).
7 Bullingers Befürchtungen bleiben unklar.
8 Gemeint ist der Bundestag der Schmalkaldener in Eisenach vom 24. Juli bis 11. August 1538.
9 Georg Besserer (s. PC II 511); andere Ulmer Abgeordnete sind nicht bekannt.
10 Nicht erhalten.
11 Adagia, 1, 8, 3 (LB II 304).
12 Karl V.

Huius pacis oi Greek et poetae feruntur esse duo illi electores, Palatinus et Marchio 13 .

Iam constans fama spargit Turcam in armis esse et utramque Pannoniam vexaturum 14 ; alii aliter hoc interpretantur.

Iam Augustam hisce diebus ex Inferiore Germania audio perscriptum esse Gallorum regem 15 securum venari Bruxellae. Oremus dominum, ut in istis bellorum rumoribus ecclesiae suae pacem conservet.

Scripsi nuper ad te de Schwenckfeldio, hospite Ulmensi, et Franco, cive 16 . Senatus scholarchis iniunxit, ut, quicquid in illis sectariis desideremus, in scriptis offeramus 17 ; id nunc satagimus praestare. Tu ad hanc rem etiam aliquid facere posses. Schwenckfeldius hoc insolens dogma cogitat acriter defendere: Christus in gloria ut homo non est creatura. Misit Bucerus noster ex Argentina a Schwenckfeldio compositum de sacramentis libellum 18 satis pestilentem. Francofurdtiae Franci Chronica de Germanorum, praecipue Svevorum et Ulmensium rebus gestis audio excusa iam esse 19 ; miser ille rhapsodus ut Esopicus graculus alienis plumis se venditat 20 .

Obsecro rescribe, presertim de Leone 21 , an ab ipso possit impetrari, ut semel huc vocetur 22 ; nostri mira habent consilia in mutandis ministris ecclesiae, vocandis et ablegandis.

Salvos cupio omnes symmystas, inprimis venerandum Pellicanum, cuius piis et eruditis literis 23 nunc non licuit respondere; ob id excusari illi cupio. Bene vale, Bullingere observande, et me tui amantissimum redama, ut soles.

Raptim, Ulmae, 27. augusti 38.

Martinus Frechtus.

[Adresse auf der Rückseite:] Eximie pio et docto d. Heinrycho Bullingero, Tigurinae ecclesiae antistiti fidelissimo, domino et fratri observando.

13 Die Schmalkaldener verlangten auf ihrer Tagung in Eisenach, König Ferdinand solle Pfalzgraf Ludwig V. und Markgraf Joachim II. von Brandenburg zu Vermittlungsverhandlungen bevollmächtigen; s. Walter Rosenberg, Der Kaiser und die Protestanten in den Jahren 1537-1539, Halle a. S. 1903. - Schriften des Vereins für Reformationsgeschichte 77, S. 54-58.
14 Am 9. Juli 1538 waren die Türken zum Moldaufeldzug aufgebrochen, und im September unterwarfen sie sich die Moldau und die Walachei (vgl. Hammer-Purgstall III 200-203. 698-700). Vgl. auch unten Nr. 1186, 49-55.
15 Franz I., König von Frankreich.
16 Vgl. oben Nr. 1149, Anm. 5.
17 Ratsbeschluß vom 31. Juli 1538 (s. Peuckert, Franck 364).
18 Gemeint ist Schwenckfelds "Summarium. Außzug und innhalt der fürnämbsten punct unnd leeren des hailigen Augustini übers sechst capitel Johannis", das unter dem Pseudonym Ruffus Sarmentarius 1538 bei Philipp Ulhart d. A. in Augsburg erschienen war (CSch VI 95-113).
19 Francks "Germaniae Chronicon ..." war im August 1538 bei Christian Egenolff in Frankfurt a. M. erschienen; s. Christoph Dejung, Sebastian Franck, in: Bibliotheca Dissidentium, hg. v. André Séguenny, Bd. VII, Baden-Baden 1986 (Bibliotheca bibliographica Aureliana 106), S. 84, Nr. 19.
20 Adagia, 3, 6, 91 (LB II 866).
21 Leo Jud.
22 Vgl. dazu oben Nr. 1154, 73-75.
23 Nicht erhalten.