[1709]
Autograph a : Zürich ZB, Ms F 42, 224-226 (Siegelspur)
Ungedruckt
Hat nach dem Vorbild von Beda [Venerabilis] aus den Werken Augustins die Kommentare zum
Matthäusevangelium ausgezogen und ist von [Christoph] Froschauer gebeten worden, dieses
Werk bei ihm drucken zu lassen; übersendet die ersten 14 Kapitel, bittet um ihr Urteil und
stellt es ihnen frei, seine Arbeit zu verbessern. Hat theologisch anstößige Stellen mit aufgenommen,
um nicht der Fälschung bezichtigt zu werden, hat aber nichts Eigenes beigefügt,
sondern den Text nur mit Zitaten aus Plinius, Gellius, Ambrosius, Valerius [Maximus], Boccaccio,
[Flavius]Josephus und der Kirchengeschichte [von Eusebius?]angereichert und, wo
sich Gelegenheit bot, auf die Sektierer der Gegenwart zugespitzt. Würde gerne einem eventuellen
Ruf in die alte Heimat folgen, vorausgesetzt, dass sich seine Lage dabei nicht verschlechtert.
Gruß.Briefe_Vol_13-030 arpa
Collegi, viri praestantissimi, Herculeis quidem laboribus 2 , quod profecto
ipsa veritate comprobaturos vos certo mihi persuadeo, divi Augustini, quae
hinc inde sparsim in infinito operum suorum mare in evangelium beati Mathaei
apostoli scripsit commentaria, 3 tumultuaria licet congerie et emendicato
ordine, eruditis tamen et rudibus illis meis sudoribus consultum perinde
cupiens, doctissimum Bedam 4 , Anglum illum Augustini studiosissimum longe
q[uasi] sequens imitatus, quem hoc ipsum in Paulum olim molitum esse
atque summa cum dexteritate et ingenii felicitate non sine maxima cum
laude factitasse testantur lucubrationes suae. 5 Quapropter multum eidem
etiam pro evo nostro debemus. De illis igitur ipsis superioribus diebus
Froschouerum certiorem reddidi, 6 qui vicissim mihi rescribens obnixius me
praecatus atque contestatus est, suo ut illa dignarer proelo. Ad quod tum
propter suam in hac re vigilantiam diligentiamque, tum propter litterarum
suarum et characterum voenustatem b eggregiam ultroneum me habebit et
nullo pacto obstrepentem, hac tamen lege, ut mentis et conatibus nostris
respondeat et vices rependat, quamvis in integrum restituere non possit. Sed
quid multis moror? Paucis accipite, ornatissimi patres, quid velim: Per praesentium
latorem 7 , quod et Froschouerus votis omnibus voluit et a me efflagitavit,
14 illorum capita duobus primis libris complexa, potiorem quidem
opens partem, vestris praestantiis transmitto, ut vel a vobis admittantur vel
improbentur. Ex quibus etiam caetera facile colligi atque metiri possunt. Residuum
vero opens ipse ego mecum, ubi ad opus illud perficiendum eum se
accingere comperero, sum allaturus asportaturusque. Propterea vestras integritatesBriefe_Vol_13-031 arpa
per deum oro atque obsecro illis oculos accommodare vestros, illa,
dico, manibus convolvere vestris, ne vobis grave atque oneri sit. Quodsi
deinceps illud omnium vestrum calculo ad nominis Christi gloriam et dei
optimi maximi laudem promovendam aliquid conferre, si inquam ad ecclaesiae
suae aedificationem commodumque (propter quam, si necessitudo exigeret,
ad aras usque 8 periclitaturos vos scio extremaque attentaturos) quippiam
conducere aestimaveritis iudicaveritisque, ut aedatur, in lucem exeat,
mundi iudicia subeat, non refragor. Sin autem factu minus opus esse arbitrabimini,
supprimatur, inanescat, flaccescat pulvereoque situ squaleat 9 et
pereat. Sit interim totius negotii ratio in vestra[s]c humanitates, a quibus
pendebit, quicquid illud est, reiecta. Poteritis proinde huic addere, demere,
suppiere, quod deesse videtur, mutar[e]d quod perperam positum est, transponere
et salvo Augustino inverter[e]e et, ut summatim perstringam, ad arbitrium
vestrum cuncta simul ordinäre et face[re]f . ||225 Et licet nullum in his
conscribendis non moverim lapidem 10 neque prima facie, ut aederentur, animus
fuerit, nolui tamen etiam nunc sine vestra censura, consilio et adprobatione
id fieret, quos in hac re emunctiores, vigilantiores oculatioresque
mundus non habet.
Deinde, quod vestras pietates latere nolo, inserui, aggessi atque transcripsi quaedam, quae humanitus ob iniuriam atque malitiam suae tempestatis Augustinum fuisse hallucinatum in professo est, sicuti est de auriculari confessione locus, de quadragesimalis ieiunii observatione, de cura item pro mortuis gerenda, ad quae ut nullo modo scripturas retorquet reflectitque, ita cum flemme super his pugnaciter contendit atque agit, sed illa patribus accepta reffert, consuaetudinem esse ecclaesiae sinit, traditionem necnon instituta esse sinodalium conciliorum permittit. Denique illa omnia emunctae naris 11 hominibus atque viris peritis nihil incommodare video. Potissime autem a me ob id factum est, ne falsitatis, imposturae corruptionisque a Momis 12 , papistis et criticis accusarer insimularerque. Postremo, quod ad me attinet, credite vera loquenti me nec verbulum quidem de meo addidisse, paucissimis interim ex aliis selectis atque comportatis, ut est natura serpentis et conditio synapis ex Plinio 13 , Arionis 14 , nobilis illius fidicenis, historia Ionae 15 mergulo
Briefe_Vol_13-032 | arpa |
---|
ad contundendum gentilium errorem ex Gellio 16 comparata suffurataque, genealogia deinde atque ortum senioris et nequioris illius Herodis 17 ex Ambrosio 18 nonnihil ad chordam pertinens 19 , preterea Portii Catonis 20 severa in Lucium Flamminium 21 censura ex Valerio 22 addita, ex Ioanne Boccatio 23 in impudicas foeminas occasione Herodiadis 24 exclamatio 25 et demum nonnulla ex Josepho 26 et ecclesiastica historia 27 . Quae omnia lectoris pii soedulitas gnaviter offendet deprehendetque in nullius rei praeiudicium, sed ut textus illustrior clariorque redderetur, accoessisse. Stilum interdum atque aciem de composito, maxime cum ansa mihi daretur et necessitas postulabat, in sectarios nostrae tempestatis dirigens sepius, namque infames paligami[!] 28 , seditiosi anabaptistae, novi Schwenckfeldiani Manichei, detestandi schismatici impiique papistae negotium facescere nobis omnibus etiam nunc non desistunt. Ad quorum refellendos atque eliminandos pestiferos errores conspiratis calamis nos agere necessum erit.
Briefe_Vol_13-033 | arpa |
---|
Caeterum, viri clarissimi, quam libenter castrorum vestrorum commilitonem 29 agere vellem, difficile affatu est; hactenus etenim commigrationis ad vos agendae nulla sese voluit offerre oportunitas. Tametsi ||226 herus atque collator 30 mihi sit optimus et in omnibus propicius, plaebecula satis bona, conditio haud poenitenda, tamen
"nescio qua natale solum duicedine cunctos
ducit et immemores non sinit esse sui."31
Qua propter, si apud vos locus esset vacans et congruus fieretque vobis impulsoribus, ut iusta magistratus vocatione vocarer, haberetis me in procinctu et in omnibus vobis obsequentissimum et pacis atque unitatis studiosissimum. Vestrum interim erit curare, ut cum gaudio munus atque provinciam verbi subeam, et ne incidam in Scillam cupiens vitare Charibdim 32 , summopere cavendum. Ego namque exoticis atque operosioribus adeo divexor premorque decimarum exactionibus, ut tempus etiam ad studia suffurari me necessum sit. Preterea ne Glaucina fiat permutatio 33 et ne mihi contingat, quod Aesopicae caniculae 34 videndum erit. Quae omnia vestris charitatibus concraedenda committendaque haud ab re esse censui. Nec est, quod male de vobis venerabilibus viris atque charissimis meis fratribus ominer, imo quaeque bona iam pridem de vobis mihi ipsi pollicitus sum. Faxit deus, ut omnia ad suam gloriam et omnipotentiam refferantur et caedant. De illis igitur rebus omnibus, si licebit vobis per occupationes, animos vestros mihi insinuetis, precor.
Valete et me defensum conservatumque in album aliquando vestrorum ascitum pergite. Salutate invicem amanter.
Raptim, ex aedibus nostris in Baltzsa Ehingerorum 35 , 3. ianuarii anno salutis etc. 43.
Totus vester
Ioannes Piscatorius
Litopolitanus, verbi minister
in Baltzsa.
Briefe_Vol_13-034 | arpa |
---|
[Adresse auf der Rückseite:] Eximia pietate et eruditione clarissimis viris et dominis Cunrado Pellicano, Heinricho Bullingero, Theodoro Bibliandro, Erasmo Fabricio, insignis ecclaesiae Tigurinae ministris integerrimis, dominis et fratribus suis colendissimis.