[76]

Autograph: Zürich StA, E II 343,90. Siegelspur. —Ungedruckt

Sendet einige Schriften durch Rhellikan zurück und bittet um Bullingers Römerbriefauslegung wie auch um eine Unterrichtung über die Prädestination und das Heil von Kindern christlicher Eltern. Er ermuntert Bullinger, mit der Auslegung des Hebräerbriefes fortzufahren. Rhellikans Reise wurde verschoben. Haller wünscht Information über die angebliche Zulassung der Messe in Zürich, wovor Bern in einem gleichzeitigen Schreiben warnt. Er berichtet über Berns Protest wegen Salats «Tanngrotz» und über eine bernische Abordnung nach Bremgarten. Hallers Krankheit.

S. Remitto quae credideras, charissime Huldriche [!], per nuncium fidelissimum Rellicanum nostrum, cui obsecro per Christum, si quid in Romanorum epistolam congesseris 1 , quemadmodum minime dubito, meae fidei ad mensem unum commendes et concredas. Salva omnia ad te redibunt citra revocationem.

Caeterum, ubi in praedestinationis ² responsiones incideris, tuum addito etiam iudicium de puerorum ex christianis parentibus salute, quam omnium indubitatissimam reperio apud Zuinglii «De providentia» ³ libellum. Illic fateor aut ignorantiam meam, qua non intelligo, quae vir dei reliquit, vel incredulitatem, quod mihi, etiam aliis fratribus, non satisfactum videam. Nam illorum omnium salutem non tam certum aestimo, quin sub praedestinationem cadant, id quod ex suppositione Paulus probare videtur per Iacob et Esau, Rom. 9 [11-13]. Etsi dum non adulti obeunt, legem facto transgressi non sint, tamen fons et origo omnis rebellionis illis insitus est ⁴ , ut non minus sint et dicantur filii irae ⁵ quam adulti, iram domini iam super se colligentes ⁶ . Quod Christi merito id ipsum abluatur ⁷ , non nisi per praedestinationem, et eam quidem in omnes liberam, fieri potest ⁸ . Dispensatur enim salus per Christum parta non nisi electis; quod autem absque omni discrimine christianorum etiam credentium pueri omnes, dum non adulti a morte absorbentur, serventur, verum non habeo, vel non intelligo vel male credo. Ego magis pro contione, si inciderem in huiusmodi, mallem minus quam plus aequo sapere et domini iudicio bonitatique committere. Age ergo, ne perpetuo suspendar hac in re, dilectissime frater, et dum fieri potest per Rellicanum nostrum a suis ad nos redeuntem, mitte obsignata.

Vale, nunquam mei immemor, et perge in Hebreorum epistola ⁹ , ut caepisti. Certe citra adulationem significavero tibi: Que ex tua prodibunt officina, ita nostris arrident ministris, ut Cristophoro 10 non diu prostabunt venum. Hoc tamen monuerim, pro linguarum imperitis, si qua inserueris, latine explicata reddas, et ne quid temere, id a est ad quamvis importunam calcographi instantiam, nedum iuventus tua iam

Briefe_Vol_02_0080	arpa

---

donis dei toti orbi cognita et celebris facta a te ipso tuaque culpa reddatur despectior. Vides enim, quam anxie urgeant et sua curent typographi, utcunque sua quis perpenderit, quae mundi iudicio offert b .

Rursum vale. Et quam diu expectabimus Hebraeos? Pellicano calcaria adde 11 , ut et sua reddere pergat, quemadmodum caepit, et salutabis hominem, Leonem ¹² , Carolstadium, cuius consuetudinem maxime desiderarem. Sed vix prae corporis mole 13 urbem egredi licet, qui tamen summe vos desiderem invisere.

16. martii.

Tuus Berchtol. Hallerus.

Quum haec scripseram, putabam Rellicanum vos aditurum, at is aeris tempestate impeditus iter suum distulit ad ferias usque pascales. Quod autem nuncius ille ¹⁴ ad vos missus est, ex rumore certo evenit, quod missam papistae apud vos unam iam impetrarint in urbe vestra servandam, quam et nostri ocissime, dum sic esset, non impetrarent, sed obtinuissent. Monet itaque noster senatus vestrum, ne id unquam admittat ¹⁵ . Nolui ego et multi nostrum id credere, sed impulimus amicos, ut literae mitterentur, qua vel cumque occasione haec capita ad sese redirent. Si unquam tale quid accideret, quemadmodum sathan intentatum nihil relinquit, obsecro, proprio nuncio scribe, et urgebo, quae possum. Tu interim age apud tuos privatos, quatenus et ipsi cordatius respondeant et expostulent, ne quippiam immutetur utrinque in religionis capitibus sine alterius scitu et colloquio. Si thund grosse gwett allenthalb: ee daß ein jar fürgang ¹⁶ , musse ze Zürich und Bern widerumm mess sin.

Propter libellum quendam a Lucernate de bello confictum rithmis ¹⁷ scripsit magistratus Lucernam ¹⁸ . Misit item ad Premgarten exploratum, num mulcta aut praecaepto cogantur confiteri, missam audire etc. ¹⁹ Quod si vel paucissimis tui pro se astipularentur, solatio esset patriae tuae civibus.

17. martii.

Lecto podagra decumbere caepi necdum convalui; expecto deum. Rursum vale.

22. martii.

Scribe et consolare me aegrum.

Idem tuissimus Hallerus.

[Adresse auf der Rückseite:] Heinrico Bullingero, ecclesiastae Tigurino, fratri suo charissimo.

krieg, so sich zwischen den fünf orten und der andern örtern der Eidgnoschaft verloufen hat. Anno etc. In dem MDXXXI. Der spruch heißt der Tanngrotz. MDXXXI», gedruckt in: Salat 89-109.