Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[646]

Bullinger an
Joachim Vadian
Zürich,
10. September 1535

Autograph: Zürich StA, E II 347, 56 (Siegelspur) Gedruckt: Vadian BW V 249f

Hat die Lektüre einer von Vadian übersandten Verteidigungsschrift, die auch von Theodor [Bibliander], Leo [Jud] und Pellikan gelesen wird, noch nicht beendet. Capito hat im Namen Straßburgs gebeten, nichts gegen Luther zu veröffentlichen, nachdem dieser gegenüber Gereon [Sailer]Bereitschaft zu einer Konkordie habe erkennen lassen. Darauf haben sie geantwortet, daß sie eine Apologie ihres Glaubens vorbereiten, weil ihr Schweigen ihnen geschadet habe; wenn Capito jedoch [Erhard]Schnepf und [Johannes] Brenz von ihren Schmähungen abbringe, seien sie zu einem Aufschub der Drucklegung bereit. Hofft auf baldige Fertigstellung von Vadians ["Aphorismi"]. Bittet, ihm und [Diethelm]Röist Wissenswertes mitzuteilen.

Gratiam et vitae innocentiam a domino.

Apologiam 1 recepi et, quae legi, non improbantur. Nondum vero legi omnia. Theodorus 2 ante me totum percurrit. Ei videtur scripsisse purius, quam hactenus huius legerit quicquam. Leo 3 iam legit. Ab hoc recipiet Pellicanus, postremum ego, tum bona fide tibi restituetur.

a Textverlust bei der Entsiegelung.
22 Leo Jud.
23 hierher.
24 Unbekannt.
25 Die Zürcher Kirchweih fiel auf den 11. September, den Felix-und-Regula-Tag.
26 Kaspar Nasal.
1 Von welcher Schrift die Rede ist, bleibt unklar.
2 Theodor Bibliander.
3 Leo Jud.

Doctor Capito a nobis nomine senatus Argentoratensis petebat, ne quid in Lutherum hisce Franckfurdiensibus nundinis evulgaremus 4 . Maiorem enim stabilioremque concordiae spem superesse hodie quam hactenus, id quod actis quibusdam cum doctore Gerione 5 , Augustanorum ad Lutherum legato, approbabat 6 : Hunc disertis verbis cum prolatis tum scriptis pollicitum esse concordiam se post hac non impediturum. Videre enim se, quod corda non ita longe lateque dissidiant, ut hactenus dissidere putavit etc. Hanc autem spem prorsus e medio per nos auferendam praedicabat a , si pergamus quicquam hostilius in Lutherum scribere. Respondimus nos nihil parasse neque in Lutherum neque in alium quenquam virum bonum veritatisque amantem; imo plurimum abhorrere animos nostros ab istis convitiis, rixis et chartis dentatis 7 testabamur. Parare sane nos apologiam pro religione nostra 8 , sed cum nullius iniuria, utpote qua innocentiam modo nostram toti orbi cupiamus testatam. Hactenus quidem silentio transiisse et pacientissimo stomacho concoxisse intolleranda convitia, verum re ipsa experiri nos, quod silentium nostrum et nobis et religioni nostrae fraudi sit. Vel ergo ipse curet, Schneppius et Brentius cum suis convitiari et innoxios traducere desinant, vel desinat ipse nostram remorari responsionem. Quod apologiam nostram attineat, paratos nos esse in gratiam senatus Argentoratensis prudentissimi aeditionem differre. Interim ipse curet solidis argumentis concordiae certam spem aperire et approbare. Id si non fiat, vulgaturos nos Apologeticum. Placuit Capitoni conditio, et magna quaedam sese b facturum et impetraturum c recepit. Utinam vir bonus eadem praestare possit!

Tu vero, Vadiane doctissime, perge in tuo isto opere novo 9 . Nil enim mihi continget gratius, quam si id d brevi recipiam.

Vale plurimum, et si quid habes, quod vel me vel Röystium 10 scire refert, scribito 11 .

a praedicabat am Rande nachgetragen.
b-c Von sese bis impetraturum am Rande nachgetragen.
d id über gestrichenem eum[?].
4 Zu Capitos Gesprächen in Zürich vgl. oben Nr. 635, Anm. 12.
5 Gereon Sailer.
6 Zur Zusammenkunft Sailers mit Luther s. oben Nr. 633, Anm. 2.
7 Die Redensart beruht auf einer mißverstandenen Stelle bei Cicero; vgl. Adagia, 3, 6, 87 (Opera omnia Desiderii Erasmi Roterodami II-6, Amsterdam-Oxford 1981, S. 384).
8 Zum "Apologeticus", den Bibliander im
Auftrag der Zürcher Pfarrer verfaßte, s. oben Nr. 621, Anm. 19.
9 Beim neuen Werk, an dem Vadian arbeitete, handelte es sich um dessen "Aphorismorum libri sex de consideratione eucharistiae", wie aus Bullingers Briefen an Vadian vom 16. und 29. Oktober hervorgeht (s. unten Nr. 662, 2-5; 668, 25). Das Buch erschien im August 1536 bei Froschauer in Zürich (BZD 102, Nr. C 253). Zu Entstehung, Inhalt und Wirkung vgl. Näf, Vadian II 431-443; Köhler, ZL II 424-428.
10 Bürgermeister Diethelm Röist.
11 Ein entsprechender Brief Vadians ist nicht erhalten.

Tiguri, 10. septembris 1535.

H. Bullingerus tuus.

[Adresse auf der Rückseite:] Clarissimo viro doctori loachimo Vadiano, patrono suo suspiciendo.