[511]

Die Frage nach der Zusammenkunft in Konstanz ist mit [Nr. 506]bereits beantwortet; die Zürcher konnten nicht daran teilnehmen. Dankt für die Anstrengungen zur Beschwichtigung der Berner, deren Befürchtungen ihm unverständlich sind. Daß er Bucer und [Johannes] Zwick nicht, wie versprochen, ein Bekenntnis der Berner schicken konnte, ist kaum Berchtold [Haller], eher dem Starrsinn gewisser anderer Leute zuzuschreiben. Hat das Problem des theologischen

Doktorgrades mit Leo [Jud], Pellikan und Theodor [Bibliander]besprochen. Die Schrift bezeugt, daß die Alten zwar verschiedene Grade kannten, aber jeden Pomp ablehnten. In der Kirche soll die Auswahl und Einsetzung von Lehrern auf apostolische Weise erfolgen; wie dies in Zürich geschieht, geht aus der Beilage, [der Zürcher Prediger- und Synodalordnung], hervor. Bullinger verweist auf eine Schrift von [Juan]Luis Vives und bittet um Rücksendung der Beilage. Grüße.

Gratiam et vitae innocentiam a domino.

Speraram iam pridem consequutum nuncium; iccirco alteram quam vides scripseram epistolam ² , in qua quid in Constantiensi conventu actum sit, monui 3 . Saepius vocati sumus ⁴ , id quod prius literis ad te datis significavi ⁵ ; nos certas ob caussas venire non potuimus ⁶ .

Agimus autem tibi gratias eximias, quod tantopere laboraris in negotio Bernen[si]⁷ . Nos apologias nostras ablegavimus 12. ianuarii 8 . Speramus illos fore placandos. Quid illi de loquendi formula scribant aut quaerantur ⁹ , non intelligo. Nos aliud nihil scripsimus, quam quod confessione 10 expressum vides. Nec aliam in hac re loquendi formulam sequimur, quam quae scripturis et orthodoxis patribus usitata fuit. Apologiae nostrae copiosiores sunt, quam quas licuerit rescribere. Sed et ego pollicitus sum brevi missuros nos vel Bucero vel Zviccio 11 Bernatium confessionem. Schowend, wie hübschlich schick ichs, wie wol bston ich! Berchtoldum ¹² vix in culpa esse credo, quominus procedat negotium. Alios quosdam ¹³ nescio quid vel moliri vel suspicari existimo, qui si tam essent humiles et pii, quam sunt feroces et arroganter curiosi, melius haberent res nostrae. Id quod uni tibi scriptum volo. At ferenda quorundam morositas et curandum, ne qua amarulentiae radix in nobis suppullulet 14 . Haec ad primas duas quaestiones de conventu Constantiensi et Bernatibus factas responsum habe.

De tertio quid dicam? Contuli cum Leone ¹⁵ , Pellicano et Theodoro ¹⁶ , quae iussisti conferre de creandis theologiae doctoribus ¹⁷ . Vehementer autem

omnes gaudemus, quod restituuntur studia 18 , interim vero probare non possumus pomposam vanitatem, quae christianam dedecet gravitatem. Antiochie erant prophetae et doctores ¹⁹ , sed apud quos plurimum erat pietatis et eruditionis, pompae minimum. Et quis illos crearat? Aliud nobis spectandum in ecclesia Christi, quam quod ||42v. vanitas gentilis et papistica suadet. Christi et apostolorum discipuli sumus. Horum nobis imitanda exempla. Habemus in ecclesia, quod scilicet rem theologicam attinet, vocationem, electionem et manuum impositionem, quae omnino cum precibus et citra omnem fastum et pompam praesente ecclesia spectante et orante fieri debent. Doctores nobis sunt, qui ecclesiis praeficiuntur, ut doceant vel concionibus sacris vel lectionibus scripturae sanctis. Habuerunt ergo veteres gradus aliquot, sed absque sumptu, plausu theatrico et pompa. Erant prophetae, lectores, doctores, episcopi non ad disputandum rixandumve instituti, sed docendum pieque vivendum. Placet id, quod nemini permittitur docere in ecclesia Christi, nisi quem ecclesiastici testimonio comprobarint. At modum volumus apostolicum, non Parisianum. Tiguri nullam universitatem habemus, ecclesiam habemus. At quomodo in ea doctores creemus, vides in hoc quem hisce apposuimus codicillo 20 . Placeret, si ei, qui bonam in sacris bibliis navasset operam et auditus a doctorum collegio ²¹ sane de doctrina pietatis iudicasset, testimonium daretur. Hic autem perpetuo displicet luxus, pompa. Habet ecclesia inaugurandi morem suum. Illo utatur, ubi ad functionem fuerit vocatus. Quod ad artes, medicinam, iurisprudentiam attinet, nihil reclamamus consuetudini inolitae, at in omnibus tamen modum esse volumus. Non displicent hic ea nobis, quae olim scripsit De corrupta disciplina Lodovicus Vives ²² ille lib. 1 23 Curabis, mi pater ac frater in domino plurimum venerande, ut concordes ea, quae Christi sunt, concorditer sapiatis. Libellum impressum remittes.

Vive et vale una cum Carolostadio caeterisque fratribus. Salvos vos volunt Leo, Pellicanus, Theodorus etc.

14. ianuarii 1535.

H. Bullingerus tuus.

[Ohne Adresse.]