Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[408]

Berchtold Haller an
Bullinger
[Bern],
5. Juli [1534]

Autograph: Zürich StA, E II 343, 38 (Siegelspur) Ungedruckt

Bullingers Kommentar zum 1. Korintherbrief erhielt er vom Buchhändler [Christoph Froschauer]; er möchte wissen, wann der Kommentar zum 2. Korintherbrief erscheinen wird, um die beiden Werke zusammenbinden zu lassen. Biblianders Kommentar zum Propheten Nahum zeugt von großer Gelehrsamkeit, Haller wünschte aber, dieser würde die Propheten nicht vereinzelt stückweise, sondern in [biblischer] Reihenfolge behandeln. Hauptmann Hans Junker wurde wegen Schmähungen gegen das reformierte Bern im Aargau in Gegenwart des französischen Gesandten und dessen Begleitung verhaftet und sollte nach Bern gebracht werden, entfloh aber aus dem Gefängnis. Wie gefällt Bullinger das Anliegen des Briefüberbringers? Haller gar nicht.

Gratiam et pacem a domino.

Que per tabellionem 2 nostrum in Chorinthios 3 , charissime Heinrice, exegeram, misit bibliopola 4 , nempe priorem epistolam ad finem usque - alteram

67 Fügung (SI VIII 520).
68 prahle, sich brüste (Grimm III 844).
1 Die Jahreszahl ergibt sich aus dem Inhalt, s. Anm. 3 und 10.
2 Der Überbringer des Briefes ist nicht bekannt.
3 Bullingers «Commentarius in priorem Pauli ad Corinthios epistolam» erschien im Juni 1534 bei Froschauer in Zürich (HBBibl I 53).
4 Sicherlich Christoph Froschauer; vgl. auch oben S. 231, 29-32.

5 num ante nundinas 6 daturus, libentius eo scirem, quod in iustum compingi curarem libellum. In huius capite 11. legi de eucharistia 7 , quorum ex Buceri libello 8 commonefeceram, ut responsione opus non habeant. Misit item Cristophorus 9 Bibliandri in Naum 10 , qui suam certe non vulgarem eruditionem mundo perspectam facit. Vos, ut non amplius frustillatim, sed ordine prophetas tractet, quandoquidem tanta faelicitate potest, satagite.

Caeterum est quidam capitaneus a Raperswil 11 , quem vocant Hans Juncker. Qui cum Bernates fidem hereticam et caninam habere multis modis et locis praedicasset, casu cum Gallorum legato 12 a comitiis Badenis 13 Araugiam venit. Quod cum senatus noster resciret, iussit, ut Aroenses captivum in urbem nostram ducerent. Id cum tute non possent propter comitatum Galli («ubi enim cadaver, illic aquile» [Mt 24, 28]14 ), miserunt legatos 15 ad nostros, ut ipsi curent adduci. Venerunt et ambo Gallorum legati 16 cum 50 equitibus comitati, et multis precibus cum veniam ambirent, amandavit eos senatus (nam iam emiserat cohortem, qui hunc adducerent ex Arovio): sese, dum causa illius prae manibus sumeretur, preces illorum non traditurum oblivioni. Interim, antequam Arowensium legati et nostra cohors illuc Arowam venire potuerit, evasit ille e vinculis, sed quo auctore, nescitur adhuc 17 . Haec sunt apud nos nova.

Caeterum, quae tabellio noster apud vos egerit, ut tibi placeant, scribas; nam mihi displicent. Si quae sunt in alteram Corinthiorum epistolam excusa, scripsi Christophoro 18 , ut per te mihi mittenda curet.

Vale, charissime frater.

5. iulii.

Tuum minimum nummisma 19 .

[Adresse auf der Rückseite:] Heinrico Bullingero, fratri suo charissimo.

5 Bullingers «Commentarius in posteriorem Pauli ad Corinthios epistolam» erschien im März 1535 (HBBibl I 71).
6 Gemeint ist wahrscheinlich die Frankfurter Herbstmesse.
7 Siehe Bullingers Kommentar zu 1 Kor 11, 17-34 in: Commentarius in priorem Pauli ad Corinthios epistolam (s. oben Anm. 3), f. 132r.-152r.
8 Martin Bucer, «Bericht... von der ... haußhaltung Christlicher gemeyn, Eynsatzung der diener des worts, haltung und brauch der heyligen Sacramenten», Straßburg 1534 (Bibliographia Bucerana 43); zum Werk vgl. oben S. 124, Anm. 3.
9 Christoph Froschauer.
10 «Propheta Nahum iuxta veritatem Hebraicam, Latine redditus per Th. Bibliandrum», Zürich, Froschauer, 1534 (Rudolphi 26, Nr. 219).
11 Rapperswil (Kt. St. Gallen).
12 Im Juni 1534 waren als französische Gesandte in der Eidgenossenschaft tätig: Louis Daugerant, Seigneur de Boisrigaut, und Antoine II. de Lamet, s. EA IV/IC 337 u und Rott, Représentation Diplomatique I 529. 552.
13 Gemeint ist sicherlich die Eidgenössische Tagsatzung vom 9. Juni 1534 in Baden, s. EA IV/IC 334-346.
14 Dieses Jesus-Wort ist auch als deutsches Sprichwort weit verbreitet (Wander I 4, Nr. 13).
15 Die Abgesandten aus Aarau sind namentlich nicht bekannt.
16 Siehe oben Anm. 12.
17 Zum Vorfall s. noch EA IV/IC 353 e. 392 b. 406f. 420 m; vgl. oben S. 31, Anm. 8.
18 Hallers Brief an Christoph Froschauer ist nicht erhalten.
19 Wortspiel auf Haller.