Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[2114]

Martin Borrhaus an
[Bullinger]
[Basel,
nach 16. März 1545]

Autograph: Zürich StA, E II 343a, 315 (Siegelspur) Ungedruckt

Keinem vortrefflichen Menschen gefällt Luthers Kurtz bekentnis", zumal Luther Verstorbene angreift und seine von Gott erhaltenen Gaben zum Verwünschen gebraucht. Dadurch wird Luthers Schwäche offenbar, und man wird zur Demut und zur Anerkennung der Begabungen anderer ermahnt. Im Gegensatz zu Luther, der den Bau gefährdet, den Gott mit seinen Dienern zu errichten begonnen hat, zeichnet sich die Antwort [der Zürcher]durch Mäßigung aus. Man hat nämlich nicht Luthers gegenwärtige Virulenz in Betracht zu ziehen, sondern dessen frühere Verdienste. Borrhaus erklärt sich bereit, [den Zürchern] behilflich zu sein. Gruße an [Konrad]Pellikan, Theodor Bibliander, [Kaspar]Megander, [Rudolf] Gwalther u.a.

Gratiam et pacem a domino.

Lutheri convitia 3 vir or[na]tissime a , bonis hominibus, ut par est, vehementer displi[cent], tum iis quibus oportuit, tum illis etiam, quibus nunqu[am] putaramus, partim quod in mortuos 4 ille, quibus communis naturae sensus parcit, linguae suae virulentia[m] petulantius armavit, partim quod abusus tot et ta[m] praeclaris dei dotibus eum fastum in convitiando declaravit, quem nec aetas nec sacra professio et m[ul]to omnium minime gloria dei ferat, qui humilia r[es]piciens excelsa deiicit et humilia exaltat. 5

Tigurino interprete, Basel, Johannes Oporin und Nikolaus Brylinger, 1543 (VD 16 J 376; GG 459b). Diese Schrift wurde 1550 in den von Johannes Oporin gedruckten Koran integriert; s. Moser, Bibliander 14. 155-160 (Nr. B—9.2).
a Die Recto-Seite des Briefes weist Papierverluste am rechten Rand des Blattes auf Die Textverluste wurden aus der Abschrift von Johann Jakob Simler (Zürich ZB, Ms S 57, 5) ergänzt.
1 Der Adressat geht allein schon aus den Grüßen des Briefes hervor: Dort sind die
wichtigsten Zürcher Pfarrer angeführt, mit Ausnahme Bullingers, für den der Brief demzufolge bestimmt sein muss.
2 Da der Brief bereits die Zürcher Antwort auf Luthers "Kurtz bekentnis"positiv beurteilt (unten Z. 19-22), ist er als Antwort auf oben Nr. 2106 zu anzusehen, auch wenn Borrhaus sich darin nicht ausdrücklich für Bullingers Zusendung bedankt.
3 Die in Luthers "Kurtz bekentnis"(s. oben Nr. 2061, Anm. 7) enthaltenen Schmähungen.
4 Zwingli und Oekolampad.
5 Vgl. Hi 40, 6f; Ps 113 (Vulg. 112), 6-8; Jes 26,5;40,4.

Is 6 itaq[ue] in Luthero humanae fragilitatis exemplum nobis proposuisse videtur, quo admoniti disceremus, quam cui[que] demisse de se sit sentiendum et de aliorum dotibus ac ornamentis aequius statuendum operaque danda, ut, quemadmodum unius illius amplissimi corporis m[em]bra sumus, 7 ita alii aliorum munera et dona, qu[ae] dominus ad mensuram donationis capitis Christ[i]8 nobis largitur, quo admirabilis b ecclesiae structura consumetur, 9 pro virili adiuvemus. At vero, cum hoc aedificium Lutherus convellere studet, quod arch[i]tectus deus 10 per ministros suos extruere coepit, 11 responsio equidem vestra, 12 quia praetermitti sine pietatis pe[ri]culo et ignominiae, quam ille aspersit, nota non pote[rit], aequum est, ut haec ipsa 13 a bonis iudicibus boni consula[tur]c et ab iniquis patienter feratur. Arbitror enim d [a]|| 315v. vobis eam moderationem adhibitam esse in defendendo, quae evangelii professores deceat et modestos viros minime laedat et immodestos convincat. Non enim, quid in presens mereatur vehementia Lutheri in calumniando, sed quae pridem collatis ab eo e beneficiis gratitudo debeatur, spectandum esse existimo. 14

Caeterum, quod ad me attinet, si quid ego prestare possum, quod ad ecclesiae utilitatem et ad verbi dei dignitatem exornandam pertineat, studio et opera mea, quantum in me erit, ne desim, elaborabo curaboque, ut hac in parte voluntatem benemerendi mihi adesse pii intelligant. 15

Vale, vir ornatissime, cum clarissimis d. Pellicano, Theodoro Bibliandro, Megandro, Gwalthero et caeteris amicis et fratribus in domino charissimis.

Martinus Borrhaus vester.

[Ohne Adresse.]

b In der Vorlage admirabis. -Simler korrigiert gleichermaßen.
c Durch den Verlust der rechten unteren Ecke des Blattes war im Jahr 2010 der Wortteil consula-, der auf dem 1974 angefertigten Mikrofilm noch zu sehen ist, nicht mehr vorhanden.
d enim in der Vorlage nicht mehr vorhanden (s. oben Anm. c).
e ab eo über der Zeile nachgetragen.
6 Deus.
7 Vgl. Röm 12, 4f; 1 Kor 12, 12f. 27; Eph 5, 30.
8 Vgl. Eph 4, 7; Kol 1,18.
9 Vgl. Eph 5. 25-27.
10 Hebr Il, 10.
11 Vgl. 1 Kor 3, 9-15.
12 Das "Warhaffte Bekanntnuß" der Zürcher, das kurz vor dem 12. März 1545 erschienen war (s. oben Nr. 2061, Anm. 9, und Nr. 2096-2103), und das Borrhaus mit Bullingers Brief oben Nr. 2106 erhalten hatte.
13 responsio vestra.
14 Vgl. Bucers ähnliche Ansicht in HBBW XIV, Nr. 2028, 69-84.
15 Borrhaus geht auf oben Nr. 2106, 13f, ein.