Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[2101]

Pfarrer und Lehrer von Zürich an
die Pfarrer von Bern
Zürich,
12. März 1545

Entwurf von Bullingers Hand: Zürich StA, E II 337a, 368v.—369v. Ungedruckt

Die [Berner Kollegen] haben Luthers Kurtz bekentnis" gesehen und bemerkt, wie darin all diejenigen, die die körperliche Gegenwart des Leibes Christi und dessen Einnahme beim Abendmahl bestreiten, zu Ketzern erklärt werden. Oekolampad und Zwingli, die Hauptverfechter der Berner Disputation [von 1528], wie auch die Zürcher und die Berner Brüder, insofern diese sich an die dem lutherischen Standpunkt widersprechenden Ergebnisse der Berner Disputation halten, werden darin verdammt. Aufgrund ihrer Liebe zu ihren Kirchen und zur Wahrheit konnten die [Zürcher Pfarrer] nicht länger schweigen; sie haben dem wagemutigen Luther maßvoll geantwortet. Beiliegend ihre [,,Orthodoxa Tigurinae ecclesiae confessio"]. Hoffentlich wird es den Berner Kollegen nicht missfallen, dass sie in dieser Schrift erwähnt werden. Ansonsten sind ihre kritischen Bemerkungen willkommen. Den Bernern wäre es auch möglich, Luther mit einer eigenen Abhandlung entgegenzutreten. Die Zürcher Pfarrer wollen ihre Kräfte mit denen der Berner verbinden, um dem Gegner umso besser widerstehen zu können: Sie habenden Berner Behörden geschrieben, diesen das [,,Warhaffte Bekanntnuß"] zukommen lassen und sie aufgerufen, der in der Berner Disputation anerkannten Wahrheit treu zu bleiben. Die Zürcher Pfarrer rufen zur Besinnung, zum Eifer und zur Eintracht untereinander und mit den Zürchern auf die ihnen in Treue und Freundschaft gern zur Seite stehen.

Vidistis, colendi et dilecti fratres, quae d. Lutherus edita confessione sua succinta 1 sparsit in orbem christianum. Intelligitis haud dubie, quo scriptum illud tendat. Damnat semel omnes infami haereseos crimine, qui negant ipsum domini corpus naturale, corporaliter et ore tenus quoque tam ab impiis quam piis edi atque percipi in ||369r. coena dominica. Damnat p[iae] m[emoriae] Oecolampadium et Zvinglium, disputationis vestrae Bernensis 2 primos propugnatores. Damnat Tigurinos fratres ac nimirum etiam Bernenses fratres, utpote a dogma illud, contrarium Lutheranae sententiae, in disputatione assertum et ab universa Bernensi ecclesia receptum, tradentes defendentesque. Quae praeterea in nos ille b nostrasque ecclesias scripsit horrenda

y ersammen über der Zeile nachgetragen.
Z und burgern unter der Zeile nachgetragen.
a utpote am Rande nachgetragen.
b ille über der Zeile nachgetragen.
1 Luthers "Kurtz bekentnis ; s. oben Nr. 2061. Anm. 7.
2 Die Berner Disputation von Januar 1528.

et abominanda, non ignoratis. luis ergo vel propter sanctas et innocentes c nostras ecclesias, ut d nihil commemoremus aliud, non commoveri non potestis, non utique zelo carnis et affectuum, sed spiritus et iustitiae.

Nos certe, veritatis et ecclesiarum nostrarum studio et pia cura excitati, rupimus tandem pertinax illud silentium nostrum ac Luthero eiusque damnationi audacissimae non immodeste respondimus. Non enim convitium rependimus convitio, 3 sed veritatis ecclesiarumque agentes negotium argumenta et scripturas proferimus. Exemplum 4 hic mittimus vestrae charitati; nam et vos vestrasque ecclesias defendimus ac a calumniis famosi illius convitiatoris purgavimus.

Non displicebit hoc vobis, speramus, quod vestrarum ecclesiarum honestam in nostris facimus e mentionem. Non displicebit nobis f, si quid veritati in g nostra responsione parum consentaneum aut h parum expensum invenientes amice indicaveritis. Neque his 5 vobis praescribimus. Licet et vobis, si utile videbitur, Luthero respondere, 6 vetus nimirum imitati exemplum, quo plures aliquando doctores ecclesiarum uni aut alten adversario responderunt. Cupimus autem nostras copias vestris in domino coniungere, ut tandem vincat veritas 7 et pax souda constet inter nostras ecclesias, quo fortius adversariorum i hostiumque impressiones sustinere possimus. Dominus et veritas pugnat pro nobis. 8 Unde k si a nostra communione (quod tamen non expectamus) abstinere malueritis, freti nihilominus auxilio coelesti, pergentes in instituto consilio bellabimus bella domini. 9

Scripsimus et amplissimo senatui populoque vestro, 10 adhortantes illum ad constantiam in iis quae publica disputatione ex verbo veritatis asserta ac recepta sunt. Praeterea l responsionis nostrae exemplum 11 illis coniunximus; 12 id m quod monemus, ne ignoraretis, quid apud vestros ageremus et ambiremus.

c In der Vorlage innocentas.
d ut nihil commemoremus aliud am Rande nachgetragen.
e facimus über der Zeile nachgetragen.
f nobis über der Zeile nachgetragen.
g in nostra responsione am Rande nachgetragen.
h aut parum expensum am Rande nachgetragen.
i adversariorum hostiumque über gestrichenem exterarum.
k Von Unde bis bella domini am Rande nachgetragen.
l Praeterea responsionis nostrae exemplum illis über gestrichenem Apographum scripti nostri his.
m id quod monemus über der Zeile nachgetragen.
3 1 Petr 3, 9.
4 Möglicherweise die lateinische Fassung ihrer Antwort, die "Orthodoxa Tigurinae ecclesiae confessio"; s. oben Nr. 2061, Anm. 9.
5 litteris.
6 Dazu kam es nicht.
7 Vgl. oben Nr. 2097, Anm. 32.
8 Vgl. 2 Chr 32, 8; Neh 4, 20.
9 Vgl. 1Sam 18, 17.
10 Oben Nr. 2100.
11 Das "Warhaffte Bekanntnuß"der Zürcher; s. oben Nr. 2061, Anm. 9.
12 Anm. I zeigt, dass Bullinger den Berner Pfarrern ursprünglich eine Abschrift des Briefes Nr. 2100 zukommen lassen wollte, darauf aber verzichtete und sie nur noch über die Sendung des Briefes und des ihm beigelegten "Warhafften Bekanntnuß" benachrichtigte.

Hortamur autem vos per adventum ||369v. fuji dei 13 in iudicium, ut, si quando suspicionibus sinistris in transversum rapti, vel inter vos minus solide convenistis, vel frigidioribus animis in nos fuistis, ut positis illis omnibus vos mutuo charitate syncera et nos quoque dilectione non ficta complectamini. Experiemini nos fratres et amicos fideles, qui et vos disserentes libenter audire, et consilia et auxilia nostra vobiscum fideliter et libenter conferre volumus. Dominus Iesus servet vos in sancta sua voluntate.

Tiguri, 12. martii anno 1545.

Fratres vestri,

pastores, lectores et

ministri ecclesiae

Tigurinae.

[Adresse als Überschrift auf f. 368v.:] Doctis et fidelibus Christi et Bernensis ecclesiae ministris in urbe Christum praedicantibus omnibus, fratribus percharis et colendis.