Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1727]

Celio Secondo Curione an
Bullinger
Lausanne,
4. März 1543

Autograph: Zürich StA, E II 366, 88r.-v. (Siegelspur) Teildruck: Renato, Opere 197f, Nr. 20

In seinem durch Peter Cyro übermittelten Brief vom Dezember [Nr. 1701] hat Curione Bullinger gebeten, Camillo Renato und der Herzogin von Ferrara, Renata, zu schreiben; Renato sollte er über den für einen jungen Mann aus Tirano ausgewählten Kostgeber und die anfallenden Kosten informieren, während er Renata zur evangelischen Reinheit ermuntern und ihr einige Ermahnungen zum Umgang mit ihren Ratgebern erteilen sollte. Die Pest hat eine Zeitlang [in Lausanne]gewütet, ist aber dank Gottes Gnade wieder abgeklungen; wären wir doch auch von Krankheiten der Seele so unberührt wie von körperlichen! Unsere Kirchen werden von falschen Propheten bedrängt; möge Gott seiner Kirche beistehen. Wegen unserer Frevel droht der Untergang der Kirche; das Volk ist gleichgültig gegenüber der evangelischen Botschaft, hasst die gute Disziplin und träumt noch immer von den Fleischtöpfen Ägyptens; unsere Propheten trachten nach ihrer eigenen Sache und nicht nach der Förderung der Kirche; bittet Bullinger nicht nur um dessen Gebete, sondern auch um weisen Rat in diesen schlimmen Zeiten. Beklagt den fehlenden Briefkontakt zu den Zürchern und bittet Bullinger, ihnen zu schreiben, sie aufzumuntern, zu ermahnen und zu trösten; auch sie wollen sich um den Kontakt bemühen. Empfiehlt den Briefüberbringer [...], der erst kürzlich zum wahren Glauben gefunden hat. Grüße. Bittet um die [lateinische]Bibel, [Johannes] Stobaeus' [,,Anthologie"] sowie um die Werke Gessners gegen Bezahlung.

Coelius Secundus Curio s[alutem] p[lurimam] d[icit] per Christum Iesum.

Literas ad te, Bullingere doctissime atque sanctissime, mense (ni fallor) decembri scripsi 1 misique Bernam ad Petrum Gironum 2 , senatus Bernensis archigrammateum, rogans, ut ad te perferendas quamprimum curaret, quod et bona fide eum fecisse credo. Iis ego a te literis orabam, ut ad Camilum Renatum 3 , qui Tirrani in Valle Telina 4 habet, virum cumprimis doctum et bonum, rescriberes neque ad eum solum, sed etiam ad Renatam 5 , ducis Ferrariae 6 uxorem, virorum bonorum patronam et miserorum profugium. Ad Camilum cupiebam te scribere praeter ea, quae tuopte ingenio velles b , quid de contubernio eius adolescentis Tirranensis, de quo tecum praesens egeram, constituisses et quanti illi staret contubernium et apud quem. 7 Ad reginam vero illam literas dares adhortatorias ad evangelii synceritatem, quibus

a Vor ego gestrichenes e o. ä.
b velles über gestrichenem scripsisses.
1 Gemeint ist Curiones Brief an Bullinger vom 10. Dezember 1542 (HBBW XII, Nr. 1701).
2 Peter Cyro.
3 Camillo Renato.
4 Tirano (Prov. Sondrio, Italien) im Veltlin.
5 Renata von Frankreich, Herzogin von Ferrara.
6 Ercole II. d'Este.
7 Curione hatte Bullinger in seinem Brief vom 10. Dezember 1542 bezüglich der Auswahl eines geeigneten Kostgebers für den Bruder eines Freundes um Mitteilung an den Tiraner Rechtsanwalt Martin a Pergula gebeten und ihm zugleich vorgeschlagen, auch an Camillo Renato zu schreiben; s. HBBW XII, S. 270, 7-29.

admisceres aliquot pareneses de optima christiane familiae constitutione, praesertim de non facile delatoribus credendo et assidue cum doctis et bene erga pietatem evangelicam affectis viris consilia conferendo. 8 Quae omnia puto te aut iam fecisse aut (si minus per istas tuas occupationes licuit) propediem facturum sedulo spero.

Nunc, cum hac iter faceret hic frater 9 noster et c se ad vos usque perventurum nunciaret, sine nostris literis eum dimittere noluimus. Ego et uxor 10 et liberi 11 valemus, quod de te, uxore 12 liberisque 13 tuis d omnibus confidimus et oramus. Laboravit peste aliquamdiu civitas haec, sed tandem dei maximo munere penitus a tali est contagio liberata. Utinam tam bene ab animorum morbis quam corporis immunes essemus! Afflictantur enim vehementer nostrae ecclesiae (quod sine gemitu et lachrimis non scribo) falsorum prophetarum motibus; hinc distrahimur variis opinionum ventis, illinc obruimur pene delationum et calumniarum undis. Dominus suae adsit ecclesiae, imperet ventis et mari, 14 atram hanc tempestatem in serenitatem tranquillam convertat, molliat animos et e temperet iras.

"Ni faciat maria ac terras caelumque profundum

Quippe ferant f rapidi secum verrantque per auras", ut poeta ait. 15 Video enim exitium nostris ecclesiis imminere et haec omnia propter nostra scelera, nec tamen resipiscimus. Populus contemnit g evangelicum[!] et disciplinam odit bonam, adhuc ollas et carnes Aegiptiorum 16 somniat. Prophete ipsi, cum ab uno aut altero recesseris, omnes domini opus negligenter, ne dicam dolo malo, agunt, omnes suam h , non ecclesiae rem augere cupiunt. Non ista unquam mihi in mentem de tanto nomine ecclesiarum venire potuerunt, quae nunc video et sentio. O nos miseros, o caecos, qui tot et tanta patris coelestis beneficia non agnoscimus! Et in his putas ne nos laetos agere posse? Non, si Pactolus 17 aureas nobis arenas i fundat et Indiae myrmecia 18 nostris in aedibus scateant. Velim igitur, mi frater, ut nos non solum vestris precibus, sed etiam sapientissimis consiliis iuvaretis.

||88v. Nihil enim unquam de vobis audimus, nulli a vobis ad nos, nulli quoque aut bene pauci k a nobis ad vos commeant, tanquam ingens l sit inter

c Vor et ein gestrichenes qui.
d tuis über der Zeile nachgetragen.
e et über der Zeile nachgetragen.
f ferant über gestrichenem verrant.
g contemnit über gestrichenem odit.
h Vor suam gestrichenes quae.
i Vor arenas gestrichenes fundat.
k Vor pauci gestrichenes b.
l In der Vorlage inges.
8 In Curiones Brief vom 10. Dezember 1542 findet sich keine diesbezügliche Bitte. Bullinger hatte bereits vor dem 24. Oktober 1542 an Renata geschrieben, vgl. HBBW XII, S. 226f, 2-9.
9 Unbekannt.
10 Margarita Bianca Isacchi.
11 Zu Curiones Kindern vgl. HBBW XII, S. 228, Anm. 14 und 16.
12 Anna, geb. Adlischwyler.
13 Zu Bullingers Kindern vgl. HBBW XII, S. 178, Anm. 27.
14 Vgl. Mt 8, 26.
15 Vergil, Aeneis, I. 58f.
16 Vgl. Ex 16,3.
17 Ein Fluss in Lydien, der Goldsand mit sich führte, vgl. Adagia, 1, 675 (LB II 251f).
18 Ein schwarzer Edelstein, vgl. Plinius d. Ä., Naturalis historia, 37, 174.

utrosque chasma, cum tamen simus animis coniunctissimi. Parum hactenus veteres illos imitati sumus, quorum epistolae declarant, quot m quantaque essent inter eos consultationum mutua consilia, quam pro n ecclesiae concordia, pro dei gloria et pro regni Christi amplificatione amice o conspirarent. Quare te p ego, Bullingere frater, imprimis oro atque obsecro, ut ad nos aliquando scribas, nos horteris, moneas, consoleris, idem quoque ut faciant caeteri fratres doctrinis et oratione praestantes. Nos quidem ea in re operam sedulo dabimus, ne aut negligentiae aut socordiae iure q condemnemur.

Hunc tibi et caeteris isthic fratribus fratrem 19 commendo; nuper ab oleastro abscisus est atque in sanctam oleam insitus. 20 Audies hominem et, qua tales soles, cantate accipies.

Saluta d. Pelicanum, Megandrum, Bibliandrum, Gvalterum et Gesnerum optimum et alios f meo nomine. Salutant vos omnes fratres, qui hic sunt, et imprimis Viretus meus. Saluta, oro, coniugem tuam, foeminam sanctissimam, et liberos ad unum omnes meo et uxoris meae nomine. Ego primo quoque tempore literas expecto tuas, quae me de omnibus certiorem faciant. Vale per Christum Iesum.

Lausannae, 4. nonas martias 1543.

De bibliis s vestratibus, 21 siquidem impressa sunt, vellem ad me quamprimum mittas, una cum Stobaeo 22 et opusculis Gesneri 23 , pro quibus omnibus statim pecunia mittetur.

[Adresse auf f. 88a v.:] D. Heinrycho Bullingero, ecclesiae Tigurinae antistiti sanctissimo pariter ac doctissimo, fratri in domino observandissimo. Tiguri.

m quot über der Zeile nachgetragen.
n pro über der Zeile nachgetragen.
o Vor amice gestrichenes solertes.
p Vor te gestrichenes vos.
q iure über der Zeile nachgetragen.
r et alios über der Zeile nachgetragen.
s In der Vorlage biblii.
19 Unbekannt.
20 Vgl. Röm 11, 24.
21 Curione meint die im Frühjahr 1543 erschienene lateinische Bibelübersetzung "Biblia sacrosancta"(BZD C 319f).
22 Gemeint ist die 1543 von Konrad Gessner herausgegebene Edition der Exzerptensammlung des Johannes Stobaeus: Ioannis Stobçi Sententiae ex thesauris Graecorum delectae [...], Zürich (Christoph Froschauer)
1543 (BZD C 324). —Johannes Stobaeus (Stobensis) aus Stoboi in Makedonien verfasste im 5. Jh. n. Chr. eine "Anthologie" betitelte Exzerptensammlung aus der griechischen Literatur von Homer bis Themistios. —Lit.: Rosa Maria Piccione, in: DNP XI 1006-1009.
23 Folgende selbständige Werke Konrad Gessners waren zu diesem Zeitpunkt bereits im Druck erschienen: "Catalogus plantarum"(BZD C 308); "Historia plantarum" (VD 16 G 1747); "Lexicon Graecolatinum" (VD 16 G 1749); "Succiduorum medicaminum tabula" (VD 16 ZV 22766); "Libellus de lacte"(BZD C 298); "Compendium ex Actuarii Zachariae libris" (BZD C 297).