Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1499]

Johannes Pistorius an
Bullinger
Regensburg,
12. April 1541

Autograph: Zürich StA, E II 350, 491 (Siegelspur) Ungedruckt

Teilt Bullingers Skepsis gegenüber Religionsgesprächen, die dieser [im Jahr 1538]geäußert hat, nach den Erfahrungen der letzten zwei Jahre mehr denn je. Auch vom gegenwärtigen Reichstag zu Regensburg, über dessen Beginn Rudolf Gwalther berichtet [Nr. 1497], erhofft er sich wenig; Kaiser [Karl V.] wünscht zwar Frieden, steht aber unter dem Einfluss der zunehmend verhärteten Papisten, mit denen ein Zusammengehen so unmöglich bleibt wie schon in Hagenau und Worms. Konnte mangels Boten länger nicht schreiben, da er nicht mehr in Kassel, sondern in Nidda als Prediger wirkt - wegen gewisser Vorgänge am Hof ist ihm dies lieber -; bittet Bullinger, ihm zur Frankfurter Herbstmesse zu schreiben, und drängt ihn zur Publikation von Evangelienkommentaren. Grüße.

Graciam a deo per Christum in spiritu sancto.

Literas tuas, clarissime vir, ante aliquot annos ad me perscripta a1 amoris erga me tui et candidissimi animi locupletissimas testes magna cum voluptate legi, quod videbam et te talem virum tam dare et candide de regno Christi iisque, qui modo evangelium profitentur, de conventibus Germanorum patrumque veterum lectione pronunciare. Et profecto ipsa experiencia nunc doctus non possum non tuo subscribere iudicio, quod de comitiis tunc dixisti, plus scilicet tales b conventus damni quam emolumenti perpetuo attulisse c ecclesiae Christi. Tot enim comitiis cum ego interfuerim duorum annorum nunc spacio nomine illustrissimi principis nostri 2 , semper lugubriori turm d facie tum animo e et subtristior discedo, quam accessi. Ita suas exerit in synodis illis f vires callidissimus ille Sathanae spiritus in suis et nihil non veneni g spiendida quapiam hypocrisi filiis dei non satis sagacibus ubique et pacem terrenam magis aliquando 3 quam Christi, quae omnem exuperat intellectum, 4 spectantibus obtrudere et in ecclesia Christi conservare conatur.

Qua re fit, ut non multa bona mihi polliceri possim eciam de his comitiis, quae modo Ratisbonae celebrantur. Nam quae hactenus Ratisbonae acta sint,

a ante aliquot annos ad me perscriptas am Rande nachgetragen.
b tales für gestrichenes illae über der Zeile nachgetragen.
c attulisse über nicht gestrichenem dedisse nachgetragen.
d tum über der Zeile nachgetragen.
e tum animo über der Zeile nachgetragen (in der Vorlage irrtümlich tu).
f illis über der Zeile nachgetragen.
g veneni über der Zeile nachgetragen.
1 Gemeint ist offenbar die nicht erhaltene Antwort Bullingers auf Pistorius' Brief vom 6. September 1538 (HBBW VIII, S. 208-211, Nr. 1169).
2 Landgraf Philipp von Hessen hatte Pistonus u. a. zu den Religionsgesprächen nach Hagenau und Worms entsandt (vgl. HBBW VIII, S. 208, Anm. 1).
3 aliquando über der Zeile nachgetragen.
4 Vgl. Phil 4, 7.

percipies ex literis 5 doctissimi iuvenis Rudolffi Waltheri Tigurini, qui modo nobiscum aura fruitur Ratisbonensi. Cesar 6 quidem satis clementer res auspicatus est humanitatemque quampiam exhibet, estque dubio procul ipsum serio querere pacem et tranquillitatem politicam Germaniae. Presertim, cum tanta pericula a Turca 7 imperio imminere vel coram cernat, et cum veram Christi noticiam plane ignoret aque papistis omnino adhuc obsessus sit, ita ut plane mancipium papae esse iurare posses, regnum Christi quo pacto possit promoveri, nondum video. Papistica colluvies obdurata quottidie posteriora sua priorbus tanto peiora studio quodam efficit, ut nemo non videat sathanam, immundum illum spiritum, una cum septem spiritibus se nequioribus illorum corda plane occupasse. 8 Quae autem conventio lucis et tenebrarum, Belial et Christi sperari potest? 9 Quare, quem finem sortitus est Hagenoicus conventus cum Wormatiensi, hunc quoque mihi polliceor (regnum Christi quod attinet) de Ratisbonensis[!] comitiis.

Quod vero hactenus ad te nihil dederim literarum, nob ascribas meç negligentiae; commodi enim nuncii sese mihi extra nundinas Francofordienses non offerunt, cum h amplius non apud Cassellanos, sed Niddanos concionatorem agarn certas ob causas, et ob quaedam consulta aulica, quae si perfecta i sunt, mallem esse infecta, 10 gaudeo me abesse k . Neque licuit nec l licet iam mihi Francofordiam petere ob celebratas synodos. Oro tamen, ut tua humanitas proxime futuris nundinis Francofordensium, scilicet autumnalibus, 11 in tanto mundi strepitu et furore me m literis nonnihil refocillare suis dignetur. Animi enim dexteritate et constancia firma amicitia nostra semel in Christo inita florebit perpetuo. Utque evangelistas tuis commentariis illustratos aedas in profectum ecclesiae Christi, oro obsecroque.

Hisce vale in domino Iesu quam foelicissime una cum uxore 12 et liberis 13 . Salutat te Dionisius Melander noster petimusque obnixe, ut nostrorum nomine salutem dicas Bibliandro, Pellicano omnibusque symmistis Tigurinae ecclesiae. D. Draconites quoque iussit, ut suo nomine te salutarem quam reverendissime.

Ex Ratisbona, raptim, 12. aprilis anno 1541.

Ioannes Pistorius Niddanus,

ex animo tuus totus.

h-k Von cum bis abesse am Rande nachgetragen; consulta aulica ersetzt ein gestrichenes, unlesbares Wort.
i In der Vorlage perfcta.
l licuit nec über der Zeile nachgetragen.
m me über der Zeile nachgetragen.
5 Oben Nr. 1497.
6 Kaiser Karl V.
7 Sultan Suleiman I.
8 Vgl. Mt 12, 45; Lk 11, 26.
9 Vgl. 2Kor 6,15.
10 Es kann kaum ein Zweifel bestehen, dass Pistorius auf die Nebenehe des Landgrafen anspielt.
11 Zum Termin der Frankfurter Herbstmesse s. HBBW VI, S. 406, Anm. 5.
12 Anna, geb. Adlischwyler.
13 Zu Bullingers Kindern s. oben Nr. 1460, Anm. 121.

[Adresse auf der Rückseite:] Clarissimo tum pietate tum eruditione viro d. Henrycho Bulingero, ecclesiastae Tigurino, suo domino plurimum observando etc.