Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1376]

Eberhard von Rümlang an
Bullinger
Bern,
21. März 1540

Autograph: Zürich StA, E II 346, 121r. -v. (Siegelspur) Ungedruckt

Der Bote sowie der vorausgegangene Brief Bullingers geben ihm Anlaß dazu, ihn mit diesem Schreiben zu belästigen. Dankt für das Buch [,,Der christliche Ehestand"]. Zitiert einen Abschnitt über das Essen des Leibes Christi im Abendmahl aus einem früheren Brief Bullingers und rühmt erneut die Klarheit seiner Äußerung. Hat von einem Brief Bucers an Comander gehört, in dem Bullinger scharf angegriffen wird; ist bereit, ihm eine Abschrift zu verschaffen, damit er sich dagegen zur Wehr setzen kann, bittet ihn aber, dies mit Zurückhaltung zu tun. Macht sich Hoffnungen auf eine Sinnesänderung der Berner Pfarrer [Peter Kunz und Sebastian Meyer], nachdem er mit ihnen sprechen konnte, und wird bald berichten, ob sich ihre Haltung wirklich geändert hat.

Gratia et pax, vir ornatissime.

A coena venit ad me publicus hic tabellio 1 et petiit, si quae ad te scribenda haberem, sibi perferenda dare velim. Nolui itaque tam humaniter ab eo invitatus committere, quin morem geram, tametsi te gravissimis negotiis occupatum sciam, ut incivile ducam te interpellare tibique naeniis meis obgannire, ad hoc quod non parum literae tuae 2 me ad rescribendum a adhortatae sint, ut, si minus opportunae te accedant, culpa tamen tua, non mea fiat.

Ago immensas tibi gratias pro libello 3 mihi misso. Non est, ut tantam liberalem tuam munificentiam demereri queam neque paria referre, quod nihil mihi unquam gratius extiterit b quam tantum taleque chartaceum munus elaboratum ex reconditioris theologiae penu etc.

Verba de coena dominica, quae ad me prioribus c literis 4 scripsisti, hec sunt: "Doleo quidem N. 5 prorsus omnia ad substantialem nescio quem usum referre, cum commendatione manducationis yen corporis Christi poterant esse contenti. Edimus nos corpus domini non fictum aut pictum 6 , phantasticum 7 aut poeticum, sed verum, ut vere de d virgine natum est, passum,

a rescribendum für gestrichenes hoc am Rande nachgetragen.
b in der Vorlage exterit.
c vor prioribus gestrichenes pridem.
d vor de gestrichenes passum.
1 Unbekannt.
2 Nicht erhalten.
3 Zweifellos Bullingers "Der christliche Ehestand"; vgl. oben Nr. 1366, 2-6 mit Anm.1.
4 Die Rede ist offenbar von jenem verlorenen
Brief, den Rümlang am 28. November 1539 verdankt und am 15. Januar 1540 nochmals gerühmt hatte (vgl. HBBW IX, S. 251, 1-4, bzw. oben Nr. 1351, 10-13).
5 Gemeint sind Sebastian Meyer und Peter Kunz, über deren Abendmahlslehre Rümlang am 20. Oktober 1539 berichtet hatte (s. HBBW IX, Nr. 1320).
6 Vielleicht ein Anklang an Plautus, Asinana, 174.
7 Mit diesem Begriff wird auf die Lehre

exsuscitatum e et in coelos assumptums 8 ; sed edere nobis credere est 9 , credere non tantum cogitare aut imaginari, sed frui re presenti, affici, saturari. Credebat in evangelio ille centurio 10 et presentem sentiebat in puero medelam, licet Christus corporaliter in aedes eius nunquam pervenisset. Qui credunt in Christum verum deum et hominem, vere manducant Christum totum, traiiciunt illum in se totum ita, ut vivat in eis et ipsi in eo 11 , non modo corporali, sed virtute et operatione divina. Sentiunt ergo pii securitatem f , et illa securitas g saturitas est. Haec vera Christi manducatio est; huius symbolum coena exterior est, memoria mortis domini, exercitatio et refricatio huius fidei, gratiarum actio pro donis dei acceptis 12 . Quid ergo opus est animos piorum ita involvere, ut tandem nesciant, quid sit coena aut quid sit manducare Christum? Et veteres ad evidentiam veritatis sancte usi sunt vocabulis 'signum', 'significare', 'sacramenta sunt mysteria et symbola' etc." Haec sunt ista plausibilia in literis tuis, quae satis laudibus extollere nequeo, tam sunt rerum pondere gravia verborumque volubilitate et concinnitate venusta atque expedita h etc.

Audivi, frater in Christo charissime, de quadam epistola ad Comandrum, in qua Bucerus non leviter te perstringat et arrodat 13 . Si eius tibi sit copia, bene, tunc poteris tibi prospicere teque purgare; sin minus, curabo, ut eius exemplum mihi transcribatur, quo ad te mittam 1 . Dolet spiritum quorundam tam impotentem et suspicacem, ut nihil non in deteriorem partem arripiat. Velim eruditionem et facundiam in aliud quam fratris eversionem et excidium coliocari. Nequeo k malignitatem huiusmodi satis depiorare, qui fratres de re christiana tam optime meritos, ne quid suae famae pereat, tametsi suo merito fiat, tantum non 1 protritos et exterminatos vel saltem in m aperta et exposita veritate errons convictos voiunt. ||121v. At decet christianum, utcunque tumultuetur mundus, intrepidum stare neque commoveri adeoque n iustum et tenacem propositi virum nullo quocunque ardore mente quati solida, deo suum negotium committendum nosque sub cruce calumniis quantumvis viruientis exagitatos in humilitate pacientiae tandem evasuros o in laetum et exoptatum p successum sperare. Si te purgare vis, cave, ne a solita tua verborum

e in der Vorlage exuscitatum.
f in der Vorlage sequritatem (korrigiert aus sequuritatem).
g in der Vorlage sequritas (korrigiert aus sequuritas).
h atque expedita am Rande nachgetragen.
i korrigiert aus mittatur.
k vor Nequeo gestrichenes neque.
l tantum non am Rande nachgetragen.
m vor in gestrichenes erroris.
n vor adeoque gestrichenes tametsi.
o vor evasuros gestrichenes evad[...].
p et exoptatum am Rande nachgetragen.
Marcions angespielt, der den Leib Christi als greek bezeichnete; vgl. dazu Z VI/III 264, 12-19 mit Anm. 5.
8 Vgl. die altkirchlichen Bekenntnisse.
9 Vgl. Zwinglis Auslegung von Joh 6, 48-58 (Z III 339, 1. 27-29; 777, 7f u. o.).
10 Vgl. Mt 8, 5-13 par.
11 Vgl. Joh 6, 56 (Vulg. 57).
12 Die Deutung des Abendmahls als memoria (bzw. commemoratio) und gratiarum actio war schon für Zwingli fundamental (vgl. etwa Z IV 938, 3 1-36; V 743, 11-13; VI/III 165, 10f).
13 Vgl. HBBW IX, S. 165, Anm. 9.

mansuetudine excidas; id lectori, qui nullis ducitur affectibus, gratissimum fuerit posterisque praeconio celebrandum videbitur etc.

Spero ego hic apud nostrates concionatores 14 atque sentio meliorem animum, quam hactenus prae se tulerint; amice non semel mecum contulere, et quantum possum, conceptam sententiam emol [lio ]q et declino. Verum r his diebus experiar et audiam deo volente, quid parturierint et quam me spes non frustratura sit, et quicquid eveniet, proxime ad te scribam.

Vale felicissime. Saluta, quaeso, universum doctorum collegium.

Datum Bernae, ad multam noctem s , dominica palmarum anno 1540.

Tuus Eb. a

Rümlang.

[Adresse darunter:] Excellentissimo viro d. Heinrycho Bullingero, fratri in Christo charissimo et domino suo semper observando. Meister Heinrich Bullinger, Zürich, predicanten.