[1351]
Autograph a : Zürich ZB, Ms F 62, 209r. -v. und 202r. (Siegelabdruck) Ungedruckt
Dankt für Bullingers Freundschaft; viele Pfarrer, denen er dessen Brief über die Sakramentslehre zeigte, haben ihn abgeschrieben. Die Pfarrer [der Stadt Bern], besonders Kunz, reden neuerdings zurückhaltender vom Essen des Leibes Christi, vielleicht, weil Bucer auf Reisen ist und ihnen nicht beispringen kann. Kunz erklärte ihm, er sei des schädlichen Streits müde und werde nächstens in einer Predigt klarstellen, daß nach seiner Auffassung der Leib Christi im Himmel sei, daß aber die alles erfüllende Gottheit Christi so untrennbar mit seiner menschlichen [Natur] verbunden sei, daß man durchaus sagen könne, unter dem Brot werde der wahre Leib Christi empfangen; wenn auf diese Weise gelehrt wird, tritt die tropische Rede klar als solche zutage. Rümlang, der von Kunz um eine Stellungnahme gebeten wurde, möchte Bullingers Urteil dazu hören. Entschuldigt sein langes und unsorgfältiges Schreiben; es soll geheim bleiben.
S. Quod ante saepe multis argumentis, vir humanissime, perspexi, quam videlicet tibi cordi, id iam quoque expertus sum; non potuisti enim committere, quin tabellarium 1 adhortareris, ut mihi salutem tuo nomine adprecaretur, cuius rei gratia, quoquo me vertam, paria referre nequeam. Sed ea amicorum est sedulitas et solicitudo pro amicis, ut non minus eorum rebus quam suis commodis studeant, nedum ut usquam oblivio subrepat, quod plane tu, tametsi occupatissimus, erga me, vilissimum hominem, praestitisti abunde. Quapropter ego vicissim nihil aliud refferre potero ab officiis tuis cumulatissimis adobrutus, quam ut te tuaque perpetuo venerer, amplecter et exoscular. Et quas nuperrime ad me literas 2 dedisti, scito eruditis concionatoribus, quibus eas b ostendi, maxime placere, quod tam paucis verbis summam totius rei sacramentariae absolveris tam perspicue, ut nihil desiderari potuerit, multique ea verba descripsere, ut iis uti et frui, si occasio tulerit, possint etc.
Neque clam te esse volo concionatores nostros de cruditate sua, ut sic dicam, vel potius acerbitate substantialis esus (quod esum quoque veri corporis dominici appellare auspicantur) remisisse, potissimum Conzenus 3 , qui videtur, si sibi constabit, se pati velle in ordinem redigi. Nescio, quae causa sit; sed ut ego suspicor inter alia - fortassis non iure c -, quia audivere Bucerum nescio quorsum in longinquam peregrinationem profectum 4 , ut haud facile, si necessitas requirat, in promptu esse possit illis ad suppetias
ferendas utresque veteres consarcinandas. Verum quicquid sit, modo Christus praedicetur idque in eius gloriam cedat, ne nos diutius d offutiis et praestigiis circumducamur e et obtenebraremur.
Nescio, quid Conzenum perpulerit. Mecum familiariter egit de re sacramentaria dominicae coenae et palam mihi dixit se eius rei causa me convenire, primum quod se non parum dissensionis huius pigeat et tedeat, quae cum inauspicata hactenus fuerit et importuna, multis fortassis offensionis et scandali causa fuerit. Ideoque se velle, quo pacto fieri posset, hoc vulnus coalescere, ne peius quid posthac contingat, tametsi ille commodiorem || 209v. aliam rationem nesciat, quam si f maiestas Christi aliquanto vividius et vehementius in communione dominici corporis explicaretur. Et quoniam ipsum brevi g de hac re concionari oporteat, ipsum se modum quaerere, quo omnibus perspicuum reddatur, quod nihil scripturis et rationi dissentaneum in hac re sentiat; nam se explorasse multos de se suspicari, quasi ollas Aegyptiacas 5 , ut sic dicam, nobis obtrudat, cum res se aliter habeat; nam ipsum haud negare corpus dominicum in aliquo coeli loco localiter contenturn adeoque situm esse, huic tamen corpori divinitatem atque patris splendorem omnia in omnibus facientem et adimplentem 6 unitum, et id, quod ratione tantum ab alio separari possit, alterius sic esse, ut merito dicamus divam virginem deum peperisse, deum passum et e contrario filium hominis de coelo descendisse etc. Se itaque in dominica coena per hec verba: "Hoc est corpus meum" [Mt 26, 26 par.] etc. non aliter intelligere corpus dominicum sub pane dan a Christo, quam quia id negotium a Christo institutum in hoc patris splendore et coruscante filii luce7 adeoque eius calore peragatur, quod ille dominici corporis coruscans splendor glorificati Christi omnia in omnibus agat et impleat, ut ex ista participatione divinitatis et humanitatis et insolubilem unitatem dei et hominis etiam corpus verum sub pane dan vi verborum instituentis dei dicere debeamus, quod ille patris splendor non minus efficax sit h , quam si Christus in pane localiter inclusus esset. Tametsi vero hoc non sit, non minus tamen panem corpus dici debere, quia hoc negotium in isto patris splendore peragatur, ut quia fructus omnium i corporis k eius operum adsit, ideo et corpus sub pane esse dici debere, quia corporis et splendoris divinitatis Christi inseparabilis sit nexus et copula, atque ista ratione deum et hominem integrum Christum sub hoc pane percipi 1 et exhiberi. Que verba omnia tametsi duntaxat unitatem Christi personalem innuant nec probent panem in unitatem personae assumptum m , tamen
n , quo pacto se torqueant ad sua stabilienda, produnt; nihil aliud dicere videntur, quam quae nemo hactenus reprobavit. Si itaque ad hunc modum loquerentur, tropus per seipsum elucesceret. Petiit itaque, super his ut ego cogitem, quomodo in hac re agendum sit, et brevi illi consilio meo adsim. Quae tibi indicata volui, ut perpendas mihique scribas, quid tibi videatur, ut lucrari possit homo.
Vale felicissime.
Datum Bernae, raptim, 15. ianuarii 0 anno 1540 .
Tuus Eberardus. 202r.
|| Acceperam exiguam schedam nec putavi p me tantum verborum profundere q oportere. Itaque boni consule. Scripsi ad multam noctem post coenam nec vacavit recognoscere. Et in sinum tuum dicta putes, nemini manifestato nec 1 proferas; sint 8 arcana Cererisque sacra , non in propatulum producantur etc.
Vale.
Totus tuus
Eb.
[Adresse auf der Rückseite:] Viro humanissimo et doctissimo d. Heinricho Bullingero, ecclesiastae Tigurino primario, domino suo et fratri semper colendo. M. Heinrich Bullingern.