Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1123]

Johannes Rhellikan an
Bullinger
Bern,
19. April 1538

Autograph a : Zürich ZB, Ms F 62, 458b r.-v. (Siegelspur) Ungedruckt

Dankt für einen Brief mit Angaben über das für ihn vorgesehene Amt. Weist auf die Vorteile einer Verlegung der Schule von Rüti nach Zürich hin und schlägt die Anstellung eines Verwalters und einer Köchin vor. Als Vorbild könnte das von Lepusculus geführte Pädagogium im Basler Predigerkloster dienen. Warnt im Hinblick auf die bevorstehende Tagung vor der Hinterlist der Gegner, da er in Bern selbst beobachten kann, wie [Sebastian Meyer] und [Peter] Kunz ihre Abendmahlslehre neuerdings zu verschleiern suchen. Will auf die Zurzacher Messe hin umziehen und bittet um Mitteilung, wo er wohnen soll.

Salus et pacata conscientia per Christum Iesum.

Gratias tibi quam possum maximas et habeo et ago, mi Bullingere, quod de provintia mihi decernenda aliquid certius scripsisti 1 , quam hactenus a nuntiis coram audiverim. Alius nanque alia mihi retulit, ut nimirum alius aliter rem intellexit.

Alterum consilium eorum apud vos senatorum, qui censent scholam Rythensem in urbem transferendam 2 , mihi non ob hoc solum probatur, quod ego malim apud vos studii theologici gratia agere, verum etiam ob multa discipulorum commoda. His enim non tantum me, sed alios quoque professores audire liceret, et ab ineunte adulescentia veteris et novi instrumenti literis commodissime imbui possent, dum eorum paedagogus singulas praelectiones auditas singulis diebus, antequam cubitum irent, ita ab eis exigeret, ut, quid ex unaquaque observassent, praeceptori redderent. Ut taceam interim de doctorum virorum exemplo, quo in dies moneri b ac meliores, non tantum doctiores evaderent. Huc accedit, quod et schola vestra politiorum literarum ferme (ut audio) deserta frequentior reddi posset, si profectiores discipuli ex coenobiis in urbem transferrerentur et per vices nunc Theodorum 3 , Pellicanum, Collinum, Ammianum et me dialectica, rhetorica alternis vicibus et aliquid in novo testamento praelegentem audirent, ita tamen, ut auditorum selectus haberetur et quisque pro sui ingenii modulo plures aut pauciores audiret profitentes ac scribendi dicendique exercitium adhibere posset. Tantum de paedagogi et puerorum profectu, si schola Rythena in urbem transferreretur.

a Mit Randbemerkungen von J. H. Hottinger.
b wohl irrtümlich für monerentur.
1 Der Brief ist nicht erhalten.
2 Bullinger hatte zunächst empfohlen, eine Schule im Kloster Rüti einzurichten. Im Verlauf der weiteren Planung war Rhellikan
als Leiter vorgeschlagen worden. Im Mai beschloß der Rat jedoch, ein Alumnat in der Stadt zu errichten, als dessen "Zuchtmeister" kurz vor der Inbetriebnahme Rhellikan berufen wurde (s. Bächtold, Bullinger vor dem Rat 196-205).
3 Theodor Bibliander.

Quantum vero ad nutrimenta Greek Greek adtinet, si ego huic ludo praeficiendus essem, perquam cuperem oeconomum constitui et coquam, qui singula vitae necessaria pueris et mihi cum mea familia victum suppeditarent. Neque enim ego cum mea uxorcula 4 perquam valetudinaria et rei domesticae alioquin c parum perita tantum curarum exantlare queam. Scis enim hominem artibus liberalibus deditum ab anxiis huiusmodi curis alienum esse oportere.

Quocirca, mi Bullingere, rogatum non solum te, sed Megandrum, Leonem 5 ac reliquos tuos symmystas, qui haec curant, velim, ut senatui Tigurino hoc consilium non dissuaderetis, sed summis viribus persuaderetis ac Basiliensium, Argentinensium Bernensiumque hac in re non pessimum institutum ||458b v. sequeretur, imprimis tamen Rauracorum, qui ex dominicanorum coenobio optimum paedagogium omnibus rebus ad literarum studia spectantibus instructum instituerunt 6 ac Lepusculum ei ita praefecerunt, ut non nisi in re literaria et pietate docenda occupatus sit prorsusque a rei domesticae cura solutus.

Salutabis nomine meo d praedictos tuos collegas, Theodorum et alios mei studiosos, et facite circumspecti sitis in futuro apud vos conventu 7 . Quidquid enim hactenus Greek 8 minis ac saevitia impetrare non potuerunt, nunc blanditiis, fucis, offutii[s]e , insidiis, cuniculis ac machinationibus mirificis obtinere conantur. Id quod facile ex nostris intelligo; quum enim senetio 9 in Ioannis 6. capite enarrando supra modum in nos debacchatus sit ac subinde inculcaverit confestim, simul et semel cum porrecto pane fideli menti eodem momento Christi corpus edendum dari, nunc una cum Cunzio 10 suo mitior factus prorsus eam rem obticet et, quo faventiorem plaebem sibi reddant, nullam omnino adhortationem de eucharistia, quid et quomodo sumenda sit, coenae praemiserunt. Id quod tamen antea semper solenni[ter]f factum est.

Vale.

Datum Bernae, 19. aprilis anno 1538.

Ioan. Rhellicanus.

Uffen Zurzach merckt 11 wird ich imm schiff byß gan Brugg (ist es gotz will) mitt min hußplunder 12 und volck 13 faren und darnach zu üch; daru[mb]g

c alioquin am Rande nachgetragen.
d meo über der Zeile nachgetragen.
e-g Rand beschädigt.
4 Rhellikans Ehefrau war eine Schwester von Johannes und Christian Wirth (Hospinian); s. Amerbach, Korr. VI 162f; Hospinian an Bullinger, 17. August [1544], Zürich StA, E II 366, 269.
5 Leo Jud.
6 Zu den Anfängen des Alumnats im Basler Predigerkloster s. Theophil Burckhardt-Biedermann,
Geschichte des Gymnasiums zu Basel, Basel 1889, S. 17-22.
7 Zur bevorstehenden Tagung der reformierten Städte s. oben Nr. 1118, Anm. 12.
8 Siehe oben Nr. 1116, Anm. 11.
9 Sebastian Meyer.
10 Peter Kunz.
11 Zur Zurzacher Messe Hohen Nr. 1116, Anm. 25.
12 Hausrat.
13 Familie.

helffend und schaffend, wie ich üch denn wol vertrüw, daß mi[r]h vorhin kunt thon werd, wo ich hin sölle ziehen.

[Adresse darunter:] Ornatissimo viro d. Heinricho Bullingero, ecclesiae Tigurinae pastori primario, amic[o]i et pat[rono]k suo fa[ventissi]mo l .