[1814]
Erasmus Ritter an
Bullinger
Bern,
13. November 1543
Autograph: Zürich StA, E II 362, 48 (Siegelspur)
UngedrucktDen vielen falschen Meinungen zum Verhältnis zwischen Essen des Leibes Christi und Glauben
schiebt Bullinger in seinem Johanneskommentar einen Riegel vor; die kleine Schar der Gläubigen
ist den Zürcher Theologen dankbar für ihre Arbeit. [In der Berner Kirche] drängen
Neuerer auf die Einführung der Exkommunikation; während französischsprachige Pfarrer
hoffen, durch strengere Disziplin dem Evangelium zu besserer Annahme zu verhelfen, möchten
deutschsprachige Theologen auf diese Weise ihre eigenwilligen Lehren durchsetzen; eine solche
unzeitgemäße Maßnahme könnte die Sache des Evangeliums gefährden. Über die Beratungen
in Neuenburg [betreffend die Haltung der Pfarrer von Mömpelgard zur neuen lutherischen
Kirchenordnung] wird Kaspar [Megander] berichten; Ritter bittet um Rat.
Gracia et pax a deo etc.
Gracias ago deo meo, qui per te desiderium meum, quod me multo tempore a
sollicitum reddidit, affatim complevit. Cupiebam enim simplicem et
claram expositionem de manducatione carnis Christi, siquidem in ea sacram
anchoram 1 sitam esse arbitratus sum, qua, quicquid controversie est in eucharistie
negotio, dilui possit et omnibus erroribus iter praecludi. Multi quidem
sunt, qui strenue docent spiritualem esse manducationem, sed neque
hanc allegoriam aperiunt, licet sibi videantur interpretes esse fidelissimi,
multi, qui dicunt per fidem edi Christi corpus etc., sed quid sit edere, nemo
docet. Alius dicit edere non esse solum credere, sed vim spiritus sancti in
sese recipere, quasi vero fides aliud sit quam vis spiritus sancti; alius dicit
edere fructum esse fidei, quem edendo assequimur, quasi fides, qua editur
Christi corpus, sine fructu esse possit, quum tamen Christus de fide justificante
loquatur apertissime eundem fructum fidei quem[!] manducationi
attribuens b ': "Qui credit etc., habet vitam eternam."12 "Qui manducat etc.,
habet vitam eternam."3 Timent autem nasutuli 4 , quod Christus minime timuit,
fidem mortuam sibi imaginaturos homines c . Haud dissimilis timor
papistarum, qui verentur soli fidei iusticiam tribuere. Tu vero in istis postremis
commentariis tuis, quae in Ioannem meditatus es, 5 tam clare, tam simpliciter
et solide omnia tradidisti, 6 ut pium et veritatis studiosum nichil caelatum d
sit, imitatus in hoc praeceptorem omnium Christum candidissime.
Igitur non te deterreat fastus et contemptus quorundam superciliosorum, qui
de nullo sincere iudicant, qui se non simiam illorum praestat, quum tamen et
facta et dicta illorum nonnunquam tam impura sint, ut citra periculum sequi
non possint. Perge igitur, ut cepisti, alacriter; sunt enim, qui vocem pastoris
sui in te Christi audiunt et agnoscunt sibique de labore tuo et fratrum tuorum,
qui Tiguri agunt, gratulantur, quorum beneficio ecclesia Christi maximam
partem sincerioris doctrine recepit. Esto, quod maior pars antichristum
adoret et Christum in suo pusillo grege derideat; sunt tamen eruntque
perpetuo attendentes promissioni, quam Christus dedit: "Noli timere, pusille
grex. Complacuit enim patri vestro vobis dare regnum" [Lk 12, 32].
Nos hic multa patimur a spiritu novatore, qui multos ex fratribus corripuit
tam Gallis quam Germanis, 7 ut pro excommunicatione superinducenda anxie
laborent, non singuli eadem ratione ducti, sed longe diversissima; nam
Galli, qui in provintia Sabaudie agunt, 8 videntes evangelium a suis segnius
recipi, putant eos compellendos censura ecclesiastica, quum tamen ea non
omnino careant; habent enim formam aliquam in consistoriis, quam ne multe
celeberrime ecclesie habent et e quae multis est tam onerosa, ut mallent
iugum istud excussum a cervicibus, neque non viam assidue querunt f , qua
liceret semel liberari. Imprudentissimum sane consilium cogitare g de graviori
disciplina, quum vix prior in officio retineri possit, sicque totum edificium
in periculum ponere h . Germani vero magis correpti videntes suas
novitates nolle recipi 9 putant per excommunicationem expeditum habere
iter, quo tandem voti compotes fieri possint; nam si quis illorum neniis non
subscribat, statim per excommunicationem compelli possit. O quam stulta et
perniciosa consilia hec sunt, et quamvis frustra se macerant miseri, dolendum
tamen quod i — relictis multo gravioribus et quae ad pietatem complantandam
plus momenti haberent - hisce inanibus et nostro tempore impossibilibus
sese excruciant multorum animos a veritate abalienantes et in extremum
discrimen totum negotium evangelicum ponentes. Dominus misereatur
nostri et ecclesie sue.
was dieser jedoch entschieden ablehnte; s.
Henri
Vuilleumier, Histoire de l'Eglise réformée
du Pays de Vaud sous le régime
bernois, Bd. I, Lausanne 1927, S. 656-659.
Cetera, quae hiis diebus transacta sunt Neocomi, 10 intelliges a Gaspero 11
nostro. Vale et consilium da, quid in hiis rebus mihi agendum sit.
Ex Berna, 13. novembris 1543.
Erasmus Ritter,
ex animo tuus.
[Adresse auf der Rückseite:] Pietate et doctrina clarissimo viro Heinrycho
Bullingero, Tigurine ecclesie antistiti fidelissimo, in Christo plurimum observando.