Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[883]

[Bullinger] an
Philipp [Melanchthon]
[Zürich,
nach 22. August 1536]

Abschrift. Konzept a : Zürich ZB, Ms F 36, 486 Gedruckt: Heinrich Ernst Bindseil, Philippi Melanchthonis epistolae, iudicia, consilia, testimonia aliorumque ad eum epistolae quae in Corpore Reformatorum desiderantur, Halle 1874, Nachdruck Hildesheim-New York 1975, S. 114f, Nr. 160; Regest: Melanchthon BW, Regesten II 265f, Nr. 1774

Dankt für die freundliche Antwort vom 1. Juli auf seinen Brief vom vergangenen Jahr [Nr. 636] und sendet als Unterpfand der begonnenen Freundschaft Vadians [Aphorismorum libri sex] "De consideratione eucharistiae". Die darin enthaltene Lehre von den Sakramenten wird auch Luther zufriedenstellen. Bucer und [Johannes]Zwick haben über das von den [Wittenbergern] vertretene Verständnis der Gegenwart Christi im Abendmahl berichtet; da letztere die von den [Schweizern]bekämpften Auffassungen ebenfalls ablehnen, besteht nun Einigkeit.

Superior b anno scripseram ad te, Philippe doctissime c , epistolam 3 , qua amicitiam petii d tuam. Addideram commentarios nostros in aliquot Pauli epistolas 4 , ut in iis videres sententiam nostram de communi religione, ne fortassis imbutus sinistris quorundam rumoribus indignum me tua putares amicitia. Is vero conatus meus haud caruit successu foelici. Scripsisti enim e calendis iulii praeteritis f epistolam 5 multo gratissimam, qua te mihi totum pro tua humanitate

a Die fehlerhafte Kopie von unbekannter Hand in der [Sammlung]Johann Heinrich Hottingers (zitiert: H) beruht auf einem nicht mehr auffindbaren Konzept Bullingers, das sich in der [Sammlung] Hans Ludwig Schneebergers befand (vgl. dazu HBBW II, S. 42, Anm. a; HBGesA II 258f). Eine von Johann Jakob Simler erstellte Abschrift (Zürich ZB, Ms S 41, Nr. 84, zitiert: S) enthalt verschiedene Ver- besserungsvorschläge. Abweichungen, die über orthographische Unterschiede hinausgehen, werden nachfolgend angemerkt.
b H: Verum superiore (vgl. unten Nr. 889, Anm. z-aa).
c H: Philippi doctiss.
d So S anstelle eines vielleicht aus ambieram entstellten Wortes in H.
e S: nempe.
f S: praeteriti.
1 Der Abschreiber von Bullingers Konzept (vgl. Anm. a) hat den Brief irrtümlich als
Teil eines Briefes an Martin Bucer (unten Nr. 889) aufgefaßt (vgl. Z. 1, mit Anm. b und c). Bereits Simler hat erkannt, daß es sich um einen selbständigen Brief handelt. Dieser Befund bestätigt sich beim Vergleich zwischen der Abschrift des Konzeptes und der Ausfertigung des Briefes an Bucer. Bullinger bezieht sich ausserdem deutlich auf semen ersten Brief an Melanchthon vom 31. August 1535 (HBBW V, Nr. 636), vgl. Z. 1-4.
2 Am 22. August kündigte Bullinger Vadian gegenüber an, er werde Melanchthon schreiben und ihm die "Aphorismen" Vadians zusenden (s. oben Nr. 881, 8f).
3 Bullinger an Melanchthon, 31. August 1535 (HBBW V, Nr. 636).
4 Bullinger, Commentarii in epistolas Pauli ad Galatas, Ephesios, Philippenses et Colossenses (HBBibl I 72).
5 Melanchthons Brief an Bullinger vom 1. Juli 1536 ist nicht erhalten.

vinculis astrinxisti g amicitiae. Gratias ago h tibi maximas pro isto tuo in me animo promptissimo i et vicissim de me tibi , pollicearis volo, quod frater de fratre amantissimo. Nunc autem, quo arctius haereat inita amicitia, mitto hic tibi eruditissimi viii doctoris Vadiani De eucharistiae consideratione libros 6 , munus literarium et initae amicitiae pignus. Nihil enim dubito concoeptam illam de nobis opinionem in sacramentis nos nuda modo agnoscere signa multorum a nobis abalienasse animos. Videbis autem in hisce libris, quam sancte et religiose de sacramentis loquamur. Nihil, opinor, desiderabit vel ipse de literis et pietate optime meritus d. doctor Lutherus. De tua eruditione et modestia nihil dubito. Bucerus atque Zviccius, fratres in domino charissimi, multis exposuere nobis 7 , quae sit vestra in hoc negotio sententia et quam disertis verbis excludatis localem corporis Christi praesentiam, omnem denique eam, quae non est salva k , eo quod Christus sit in uno caeli loco circumscriptive l aut , quae veritati humanitatis Christi videri possit contraria, rursus quam ingenue fateamini nullam hic unionem corporis Christi cum pane corporalem, sed mysticam tantum, nullam item fieri vel localem inclusionem vel transubstantiationem vel carnalem praesentiam 8 llla enim sunt, quae impugnavimus hactenus, illa vos tueri putavimus; veram Christi praesentiam nunquam negavimus. Verum si hunc legeris librum, dices, opinor, nobis convenire. Nil ergo restat aliud, quam ut domino agamus gratias omnesque animi dotes huc conferamus, ut regnum Christi, domini nostri, quam latissime propagetur, ut diligenter amicitiam veterem colamus, carnem et sanguinem vere edi et bibi a fideli mente, idque non modo carnali, sed spirituali n hoc , est, indies magis atque magis conglutinemur in vero o spiritu, animo et mente vera p .

g H: astruxisti.
h S ergänzt et habeo.
i So S; H: promptissimo habeo.
k Vielleicht aus salvo verschrieben; vgl. Anm. 8.
l H und S: circumscriptim.
m S: veram.
n S ergänzt: (credamus).
o S: uno.
p S ergänzt: una vera etc.
6 Zu Vadians "Aphorismorum libri sex de consideratione eucharistiae" s. HBBW V, S. 360, Anm. 9.
7 Vgl. besonders Bucers Bericht über die Wittenberger Verhandlungen (BucerDS VI/1 135-174) sowie den Brief Johannes Zwicks an Bullinger vom 19. August (oben Nr. 879).
8 Bullinger lehnt sich deutlich an Formulierungen Zwicks an, vgl. oben Nr. 879, 64-69.