Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[587]

Berchtold Haller an
Bullinger
[Bern],
5. Juni 1535

Autograph: Zürich StA, E II 343, 76 (Siegelspur) Ungedruckt

Empfiehlt ihm Konrad [Hermann] und [Mauriz Bischof]. Gibt ihm erneut die schwierige Lage der Berner Pfarrer, insbesondere jener schwäbischer Herkunft, zu bedenken. Erkundigt sich nach Neuigkeiten und fragt nach Bullingers Kommentar zu vier Paulusbriefen. Meganders Kommentar zu den Timotheusbriefen ist druckfertig.

Gratiam et pacem a domino.

Quandoquidem fratres illi ex nostris patrios suos lares invisere et te praeterire statuerunt, nolui eos absque testimonio ad te venire, quod digni sint et iam multis annis in ministerio probati, qui tibi commendentur. Alter, Conradus 1 scilicet, iam pridem tibi cognitus est, alter vero, olim ordinis Teuthonicorum

4 Briefliche Nachrichten eines Pfarrers an Vadian, die Musterungen im Etschtal (vgl. Anm. 7) belangend, sind aus dieser Zeit nicht erhalten.
5 sich alles stützt auf (SI III 1 308f).
6 völlig.
7 Der Brief vom 30. März enthält die letzte uns bekannte Nachricht Voglers darüber (vgl. oben Nr. 567, 64f). Vadians Bericht ist verloren.
8 Der oben Nr. 567, 65 erwähnte St. Galler.
9 Johannes Haab.
10 Voglers Ehefrau Appolonia, geb. Baumgartner.
1 Konrad Hermann, s. unten Nr. 621, 19-37. Zur Reise Hermanns nach Württemberg vgl. Vadian BW V 234f und unten Nr. 599, 27f.

prope urbem nostram in Cönitz, cum primis mecum evangelium Christi confessus est 2 . Quodsi quid in gratiam illorum feceris, mihi factum esse non dubites.

Caeterum, quod novissimis ad te scripsi 3 , serius perpendas; nam ecclesiae nostrae calamitatem magnam imminere non possum non vereri, quod hi, qui primi fuerunt tam in senatu quam ab evangelio veluti Sepianus 4 noster, primi sint omnium ministrorum persecutores, maximo etiam personarum respectu, ut qui Svevus fuerit, etiam in ministerio et conversatione integer, vix inter bubulcos numeretur. Interim Franciscus 5 silet, ego propter sinistram valetudinem silentio proximus, caeteri vero passim in agro omnibus exosi habentur. Quid aliud hic dicerem quam deum immissurum famem iis, qui nunc sibi saturi videntur. Obsecro itaque, charissime Heinrice, mihi tuo amico consilio non desis, quantocius potes.

Megander, Rellicanus et Simon 6 satis valent.

Si quid rerum novarum apud te fuerit, adiunge epistolae tuae: de Wirtenberga, Monasteriensibus, Bucero, concordia cum Lutero atque aliis, subinde etiam, num sub prelo sint tua in Galatas, Ephesios, Colossenses, Philippenses 7 .

Vale.

Alioqui secreta nostra nobis sunto.

5. iunii anno 35.

Tuus B. Hallerus.

Apographum 8 optime reconditum remittam suo nuncio et tempore.

Paravit ad prelum Megander in utranque ad Timotheum commentarios 9 .

[Adresse auf der Rückseite:] Heinrico Bullingero, ecclesiae Tigurinae ministro verbi, fratri suo charissimo.

2 Mauriz (auch: Martin) Bischof d. A., gest. 1568, spätestens 1522 als Leutpriester des Deutschen Ordens in Köniz (Kt. Bern) nachweisbar, hatte 1528 die Thesen der Berner Disputation mitunterzeichnet und war seit 1530 Pfarrer in Frutigen (Kt. Bern). Ein Wechsel nach Zofingen kam 1543 nicht zustande, doch ließ sich Bischof 1550 gesundheitshalber nach Jegenstorf (Kt. Bern) versetzen, wo er bis zu seinem Tode blieb. Er darf nicht mit dem gleichnamigen Berner Münsterpfarrer verwechselt werden (vgl. Basel, Matrikel II 13, Nr. 28). — Lit.: ABernerRef 57f. 1105f. 1465 (S. 595); Bern StA, Ratsmanual zum 5. Februar und 17. Mai 1550 sowie zum 23. Februar 1564 (A II 182, S. 159; 183, S. 270; 235, S. 91); Lohner 109. 212. 410; Willy Pfister, Die Prädikanten des bernischen Aargaus im
16.-18. Jahrhundert 1528-1798, Zürich 1943. — Quellen und Studien zur Geschichte der helvetischen Kirche 11, S. 141; René Moeri, Die Edlen von Friedingen, in: Zwa XV/7, 1982, S. 557-559.
3 Siehe oben Nr. 582, 37-55.
4 Peter Im Haag.
5 Franz Kolb.
6 Simon Sulzer.
7 Bullingers "Commentarii in epistolas Pauli ad Galatas, Ephesios, Philippenses et Colossenses"(HBBibl I 72) erschienen im Juli/August 1535, vgl. unten Nr. 604, Anm. 1.
8 Siehe unten Nr. 609, 4.
9 Kaspar Megander, In divi Pauli epistolas tres, ad Timotheum et Titum... diligens ac brevis expositio, Basel 1535 (Kolophon: März 1536).