[387]

Gedruckt: In priorem d. Pauli ad Corinthios epistolam Heinrychi Bullingeri commentarius, Zürich 1534, f. 2r.-4r. (Widmungsvorrede) ²

Melander hat mit Recht festgestellt, wie aktuell der 1. Korintherbrief ist. Die Kirche der Gegenwart leidet an den gleichen Übeln wie jene von Korinth. So läßt sich die Uneinigkeit zwischen Lutheranern und Zwinglianern etwa mit jener zwischen den Anhängern von Kephas und Paulus vergleichen. Auf weitere Parallelen konkreter Mißstände weist Bullinger hin, indem er die wichtigsten Themen des Briefes der Reihe nach aufzählt. Den Brief haben die berühmtesten Männer ausgelegt, doch sind ihre Interpretationen aus verschiedenen Gründen nicht mehr in allen Punkten aktuell, so daß es auch jetzt noch Dinge gibt, die erklärungsbedürftig sind. Dabei ist Bullinger für die Werke der Alten dankbar, deren Resultate er auch an den passenden Stellen zu verwenden gedenkt.

Ad Dionysium Melandrum, Francfurdiensis ecclesiae antistitem vigilantissimum, Heinrychi Bullingeri in priorem d[ivi] Pauli ad Corinthios epistolam praefatio.

Prudenter quidem petisses a me, Dionysi doctissime, enarrationem epistolae Pauli ad Corinthios 3 , si tam mihi essent parata, quae commentatori necessaria sunt, quam prompta est mihi et tibi et studiosis sacrarum literarum omnibus inserviendi voluntas. Nimirum vidisti, quam nostris illa temporibus sit accommoda. Iisdem enim morbis nostra periclitatur ecclesia, quibus Corinthiorum infecta apostoli valida sensit medicamina, ut si hodie nobis voluerimus consultum, iisdem quoque vitiis nostris efficacissima invenerimus remedia. Videmus enim hodie, id quod maximo cum dolore refero, eximias Germaniae ecclesias inter sese hoc potissimum nomine dissidere, quod haec huius, illa vero istius doctoris nomine inflatur inque alterius vesanum quodpiam rapitur odium, adeo ut iam nobis Lutheranorum et Zvinglianorum nomina non minus celebria vulgataque sint, quam Corinthiis erant Cephistarum atque Paulianorum factiosa vocabula 4. ||2v. Et ut olim apud Corinthios 5 ita apud nos videmus permultos verbi ministros non ea, quae Christi, pacis et ecclesiarum, sed ea, quae ambitionis potius, contentionis et vanae gloriae sunt, spectare. Ex quibus alii effera turgidi arrogantia vel fratribus omnibus se praeferunt et symmistas pietate, eruditione et spiritu praestantes prae se ceu umbellas quasdam despiciunt, vel data opera - non enim dicam exquisita malicia - ab iis dissentiunt, quos non ignorant secum eundem praedicare Christum. His vero peiores sunt, qui praeterea et puram evangelii doctrinam propter simplicitatem - ut et apud Corinthios quidam - aspernantur et spiritum nescio quem iactitant, cui et peculiarem quandam rhetoricam praeter eam, quam communis loquendi ratio agnoscit, novum item praedicandi modum, quin et novam tribuunt ecclesiam, quasi hodie nondum vero spiritu praedicatum sit evangelium neque ulla hactenus collecta in orbe ecclesia. Talibus enim ne ipse quidem apostolus, electionis vas, praedicavit evangelium, qui hac epistola simplicitatem evangelii propugnat, humilem de cruce Christi praedicationem laudat ⁶ et praecelsam istorum greek irridet. Illi ipsi splendide quidem, amplifice et suaviter mira dexteritate et loquentia disserebant de spirituali philosophia et regno Christi, mira item dicacitate saeviebant in apo-||3r. stolum Paulum ⁷ , caeterum ad intoleranda et dira Corinthiorum flagitia, ubi maxime vocales esse oportebat, pisce, quod aiunt, magis erant muti 8 . Cuius quidem generis doctores hodie quoque invenias innumeros, qui in innocentes fratres importunis debacchantur convitiis, interim vero usurariis, pauperum oppressoribus, tyrannis, sanguinariis, legum aequitatis et iustitiae corruptoribus, quinimo et luxu et ambitione corruptissimis nebulonibus admodum sunt propitii. Iam quae apostolus in hac de coniugio

und die Weisheit Gottes sowie die Pflichten der Lehrer des Evangeliums, 1 Kor 1, 17-4, 13.

9 , de divortio deque impari connubio 10 , item de virginitate 11 contra perversam quorundam scribit opinionem, contra nostri saeculi mores scripta esse iurares - tam sunt quorundam sententiae istis similes. Et de idolothytis 12 , hoc est iis, quae idolis sacrificabantur, num iis vesci liceret homini christiano, apud Corinthios magna erat contentio sciolis quibusdam istud ex libertatis christianae potestate asseverantibus. At nostro tempore de ipsis idolis vertitur quaestio, quae nonnulli eiusdem christianae libertatis patrocinio defendunt. Rursus multi errores aut si abusus vocare malis irrepserant in Corinthiorum coetus ecclesiasticos. Alii enim corporis habitu indecoro a se gerebant in conspectu ecclesiae 13 . Alii sacrosancta domini coena abutebantur 14 . Erant, qui donis vel nimium efferrentur vel dono dei conspicuis inviderent 15 . Erant, qui et linguis 3v. || et oratione abuterentur ad prophetiae periculum 16 . Eadem autem videre est et in nostra ecclesia. Quid, quod de clarificato corpore vel hodie quidam sic disputant, ut pene corporum resurrectionem 17 ponant in dubium? Cum ergo iisdem morbis nostra laboret ecclesia, quibus Corinthiorum periclitabatur, et eiusdem morbi eadem semper sit medela atque haec in praesenti describatur atque adhibeatur epistola, nihil poterit nostro saeculo hac quadrantius aut utilius tractari. Hic autem maluissem eruditioris ac in sacris exercitatioris alicuius audisse expositionem. Cum vero nemo prodeat, ego evangelicae viduae pauperculae exemplum ¹⁸ imitans aera minuta duo in gazophylatium templi dei infero, ita tamen ut huius generis ditiora illa instructioraque munera, quae ante nos templo domini intulere viri vetustate, sanctimonia vitae et eruditione rara conspicui, non contemnam aut retractatione nostra infirmem. Extant enim in hanc epistolam clarissimorum virorum enarrationes. E quibus tamen quae vetustiores sunt, ita scriptae sunt, ut nostris non omni parte possint esse usui, vel quia suo scripserunt saeculo vel haereses sui saeculi impugnarunt vel suo saeculo doctius de rebus alias planis disputarunt, quam a mediocriter doctis nunc intelligi queant. Nemo enim, qui vel parum in priscis versatus est scriptoribus, nescit veterum theologorum ple-||4r. rosque scholam resipuisse Platonicam. At qui nostro saeculo in hanc scripsere, brevitati sic studuerunt, ut a mediocribus copiosiora desyderentur, vel digressionibus et locis communibus ita luserunt, ut interim contextum atque ipsa Pauli verba negligentius tractarint. Quae non in hoc dico, ut cornicum oculos configam 19 , sed ut indicem superesse adhuc, quod post multorum labores tractari possit. Et de me quidem nihil polliceri ausim. Eruditioni et iuditio plurima, nedum dicam omnia desunt. Interim de fide et diligentia optime mihi conscius sum. Video et priscos scriptores post multorum sanctissimorum et doctissimorum virorum lucubrationes etiam citra horum iniuriam, quin et cum laude bonorum non

exigua idem subinde volutasse saxum 20 , licet nec omnes nec semper meliora dederint. Quodsi ego quoque spem tuam, Dionysi praestantissime, hisce in commentariis fefellero, veniam mereor, ut qui non invideam, si alii quoque post me meliora exhibeant, dummodo nihil sinistrius de hoc animi nostri instituto non malo iudicent, sed grati sint, quemadmodum et ipse maioribus meis gratus sum et illorum interpretationibus suo in loco uti non erubesco.