[1575]

Möchte Bullinger nicht mit Lappalien belästigen und schreibt ihm nur, wenn er wissenswerte Neuigkeiten hat. Als sich Ruprecht von Mosham kürzlich in Konstanz aufhielt, beschwor ihn Blarer, die Lehre Christi nicht zu verdunkeln; er tadelte auch Moshams zügellose Bemerkungen über den Papst, Luther und die Lutheraner und gab ihm zu verstehen, sein Vorhaben sei aussichtslos. Zusammen mit [Johannes]Zwick und anderen ermöglichte er Mosham eine Anhörung, in der dieser verschiedene wirre Ansichten zu Luther, zur Rechtfertigungslehre und zur Christologie vorbrachte. Mosham bekam Geld vom Rat; er ritt nach Straßburg, um dort sein Buch weiterdrucken zu lassen, was ihm in Bern untersagt worden war; Blarer hat den gebildeten Mann, der ihm leid tut, nochmals ermahnt. Dankt für Schriften Bullingers und wünscht gute Vollendung; Leo Jude Bibelübersetzung ist löblich und soll mehr Nacheiferer finden. Empfiehlt Wilhelm [...]. Grüße. Schickt ein Schreiben [Peter]Bufflers über die Türken mit der Bitte um Rücksendung; Pest und Türkengefahr sind der Lohn für Undankbarkeit. Die Pest in Konstanz.

Salve, mi venerande charissimeque Bullingere.

Non committendum mihi videtur, ut te, virum commodis publicis totum incumbentem, subinde meis nugis interpellem, ni peccare ipse velim in ecclesiam dei. Quoties tamen aliquid est, quod scire te referat vel iuvet, non tempero mihi, quin tibi etiam occupatissimo obstrepam.

Nobiscum nuper fuit decanus ille Rudbertus a Moshaim 1 meo quoque iudicio plane talis, qualem tu nobis depingebas. ² Contulit primo mecum secretis arbitris, ubi ego vehementer obsecrabam obtestabarque virum, ne ista verborum et sententiarum insolentia simplicem Christi doctrinam obscuraret et involveret magis quam illustraret et exponeret; non esse hoc abbreviatum verbum 3 , ad cuius medullam vulgi captus penetrare posset. Deinde non minus diligenter dehortabar ab immodica ista convitiorum licentia, qua Romanum pontificem iuxta ac Lutherum et Lutheranos tam parum christiane proscinderet; se enim, quod ad rem ipsam purioris christianismi attineret, nihil illis melius docere posse; nobis quoque non per omnia convenire cum Luthero et in illius verba iuratis; agnoscere tamen virum dei, quo velut electissimo organo ⁴ caelestis pater in proferendis pomeriis regni filii sui usus sit etc. Me non dubitare, quin dei zelo agatur, aeque vero scire

gravi se laborare tentatione, a qua ut quam primum liberetur, me quoque sedulo et diligentissime dominum precaturum. Consilium hoc non esse ex domino vel hinc colligi posse, quod nusquam quemquam inveniat solide doctum virum, qui suum hic caiculum adiicere velit; nihil omnino horum conatuum succedere, quum propemodum extrema tentant; frustra se hic tantum rei, temporis et virium ingenii impendisse ac porro etiam impensurum.

Post omnia, ubi intelligebat permoveri me ad sibi subscribendum non posse, valde urgebat, ut symmystas omnes adesse curarem, id quod quum primo multas ob caussas negarem, postea tamen victus pertinacia et improbitate hominis curavi. Quibus una cum Zviccio nostro ⁵ praesentibus negocium altissime et ab ovo Troiano ⁶ , ut aiunt, repetere voluit; verum quum id temporis nundinae apud nos essent et singuli ad alia properarent, rogabam, ut Laconice ⁷ omnia. Ibi ille multa dicere in Lutherum, qui foedissime lapsus esset, praesertim in iustificationis articulo, qui non discerneret inter legem fidei et operum, qui sibi non constaret; multa deinde adferre, quo solam fidem non iustificare nec fidem opus dei in nobis, sed ipsummet Christum esse b convinceret, atque ibi multas trinitates et unitrinitates inculcabat praelegens axiomata quaedam a se conscripta, unde haec pauca, quae ex legentis ore excipere licuit, adscribere volui, quo plane intelligeres, quantum huius vin theologia ab omnium veterum et neotericorum loquendi modis dissideat: || 216v. "Fides iustificans est spiritus dei. Sicut verbum dei unitrinum, ita ipsa fides quoque unitrina est, quia spiritus homousios cum deo unitrinus est. Hic spiritus iustificat et salvat; nam ut verbum dei deus est, sic verbum Christi, quod fides est, Christus est, sic verbum spiritus spiritus est. Quemadmodum verbum dei, quippe Christus, deus est, sic verbum Christi, ipsa fides, Christus est; sic verbum s[piritus] s[ancti], nempe ipsa charitas, s[piritus] slianctus] est, et hec tria homousia et consubstantialia verba unum sunt, et quodlibet illorum unitrinum est. Deus unus solus, qui iustificat et salvat, unitrinus est; verbum dei unum solum iustificans et salvans unitrinum est. Summa: Ut deus pater per unum solum verbum et in uno solo verbo, quod Christus est, iustificat et salvat, ita Christus, filius dei, per unum solum verbum et in uno solo verbo, quod fides est, iustificat et salvat; sic etiam s[piritus] s[anctus] per unum solum verbum et in uno solo verbo, quod charitas est, iustificat et salvat. Et quemadmodum deus pater, filius et s[piritus] s[anctus] ii tres unum sunt 1. Io. 5 [7], sic verbum, fides et charitas, haec tria homousia et consubstantialia verba et nomina dei forma quidem distincta, in substantia et essentia tamen unum sunt et quodlibet illorum unitrinum; Greek Greek Greek Greek Greek Greek Greek Greek Greek Greek etc. Fidem esse opus dei

ter impium, caecum et mendax est. Alioqui", inquit, "consequeretur solam creaturam nos iustificare et salvare", idque contra Osiandrum 8 etc.

Haec ad te paucis, quandoquidem adfirmavit ista vobis a se non exhibita, nisi quod Pellicano nostro nonnulla communicaverit. ⁹ Caeterum ab administris meis in domino nullum aliud, quam quod a me prius, retulit iudicium. Admonebamus, ut tempestiviter hinc facesseret impetrantes interim a senatu, ut aurei aliquot nummi sibi numerarentur, qui recta hinc quinque equis conducticiis Argentoratum concessit sperans illic typographorum opera absolvere se posse eum librum c , cuius d apud Bernates quaterniones aliquot excudendos curaverat plane omnia confecturus, ni senatus certior 216a r. || factus ipsum imperfecto opere illinc demigrare iussisset. 10 Porro abiturientem hinc iterum atque iterum admonui, aliter induceret animum nec hunc in modum quicquam se ab alterutris impetraturum confideret, quos utrosque interim ambitiose, interim vero tam odiose scribendo a se alienaret. Miseramur hominem valde et bonam illi mentem a domino quam possumus precamur, quando pium in hoc viro pectus et non vulgarem eruditionem cum linguarum peritia coniunctam animadvertimus.

Pro missis nobis literariis munusculis 11 maximas tibi gratias agimus, utque supremam manum coepto labori feliciter imponatis, toto a domino pectore petimus. Leonis ¹² nostri institutum in vertendis Bibliis maximopere nobis probatur. ¹³ Vellemus omnes sanctae linguae eruditos istuc conan; nullus enim est, qui non aliquid videat a prioribus vel ignoratum vel imprudentia quadam praeteritum, atque inde vel apud posteritatem, si qua futura est, ex omnibus istis versionibus una aliqua insignis, et in qua aut nihil aut quam minimum desideretur, emersura videtur. Quare nostro quoque nomine stimulos adde, ne usquam unquam resistat, quominus, qua coepit, pergat. Nos domino deo nostro, boni huius autori, pro successu diligentissime suplicabimus.

Gulielmum ¹⁴ hunc nostrum amanter tibi ac tuis commendamus; plane nobis dignus videtur, cui Christi gregem commendemus, quandoquidem sic est exercitus, ut satanae cogitationes non ignoret.

Sed iam, mi plusquam charissime Bullingere, iterum atque iterum vale cum coniuge 15 sanctissma pariter et optimis vins Pellicano, Leone ¹⁶ , Theodoro 17 , Megandro caeterisque, quibus nostris verbis cumulatissimam dices salutem unaque cum illis apud gratiae thronum ¹⁸ christiana nobis fide patrocinaberis. Commendant se tibi nostri omnes, inprimis germanus frater ¹⁹ cum sorore ²⁰ et uxore 21 nostra utroque Zviccio ²² caeterisque.

De rebus Turcicis, que ad me Buflerus ille Isnensis scripsit, ²³ ad te mitto, sed ea lege, ut remittas. Pestis apud nos paulo nunc inclementius quam hactenus saevit, quod mali quum passim nunc grassetur, simul autem et Turcus 24 tantas in nos exerat vires, non video nisi miserandam mox barbariem et vastitatem in ornata nostra et perpolita Germania futuram. ||216a v. Sic profecto meritum est nostrae istius execrandae ingratitudinis, quos nec evangelicae blandiciae nec malorum istorum mine tantillum movent. Dominus nostri misereatur, in quo rursum vale.

Constantiae, 6. octobris anno 1541.

Tuus Ambr. Blaurerus.

[Adresse darunter:] Praestantissimo pietate simul ac eruditione viro d. Heinricho Bullingero, Tiguricensis ecclesiae antistiti, domino ac fratri suo cum primis observando atque charissimo. Zürich.