[1562]

Simprecht Vogt an
Theodor Bibliander,
Leo Jud,
Bullinger und
Kaspar Megander
Schaffhausen,
10. September 1541

Autograph: Zürich StA, E II 337a, 326 (Siegelspur) Ungedruckt

Trotz seltenem Schreiben wissen sich [die Pfarrer von Schaffhausen den Zürchern] in gegenseitiger Liebe verbunden. Bitten um Stellungnahme zur Frage, ob es Christen erlaubt ist, vor der Pest zu fliehen; er selbst hat dies bisher abgelehnt und ist von Luthers Abhandlung über dieses Problem nicht befriedigt. Erasmus [Ritter] hat ihm vom Auftreten eines Sektierers aus Passau [Ruprecht von Mosham] in Bern berichtet; dieser soll nach seiner Ausweisung unterwegs nach Zürich sein. Grüße.

Gratiam et vitae innocentiam a domino etc.

Quod rarius vos, quam forsan exigere posset quorundam civilitas, literis nostris obtundamus, fratres in Christo charissimi, non eo fit, quod tam praefractae a et superbae simus cervicis, ut qui nolimus in ecclesia nostra gubernanda doctiorum et fratrum et vicinorum intercedere suffragia, sed aut praepostero

Nikolaischule; Bullinger scheint sich mehrfach zu seinen Gunsten verwendet zu haben und grüßt ihn in zahlreichen Briefen an die Churer Pfarrer. Aus der Korrespondenz der beiden sind mehrere Briefe erhalten (gedruckt in: Graubünden, Korr. I und III). — Lit.: Graubünden, Korr. I, S. XLIII-XLV; Pfarrerbuch 474; Erich Wenneker, in: BBKL XIX 1083-1086.
17 Anna, geb. Wiederkehr.
18 Vgl. HBD 29, 5-26.
a In der Vorlage irrtümlich perfractae.

pudore aut potius, ne nostris neniis vestra tam sancta ac seria studia interpellemus. Estis tamen cordibus nostris, reverendi fratres, ita fixi, ut, si vos coluisse possimus, deum ipsum in servis suis coluisse non dubitemus. Quare, etsi amor mutuus partim congressibus, partim literis et alatur et augeatur, fixus tamen stat in corde nostro erga vos, ut, quem in vobis erga nos credimus perpetuum, eundem auxilio divino pro vestra in nos tam officiosa charitate simus incolumem servaturi.

Igitur cum vestra nobis sit opus opera neque dubitemus nos facile a vobis impetraturos etiam majora, hoc a vobis enixe oro, ut, quandoquidem dominus ecclesiam nostram pestilitate visitat 1 multique praesertim ex ditioribus fuga se dominicae virgae subtrahere conentur, vestrum nobis iudicium per literas indicare dignemini, an christiano liceat in peste fuga sibi consulere salva et incolumi et fide et charitate fraterna. Sunt enim, qui in hisce rebus dominum non tentandum fugaque ut aliis remediis a deo concessis utendum existiment. Sunt deinde, quibus ego adhuc, ut ingenue fatear, subscribo, qui volunt vitae nostrae metam a bono patre nobis praefixarn esse, pilos item sine ipsius voluntate non elapsuros a capite nostro; 2 eo nusquam christiano licere fugere, praesertim si aut ipsius opera et consilio respublica indigeat aut ipse animos concivium suorum fuga sua haud parum offendere possit et deterrere, maxime cum iusiurandum civile ita cives inter se devinciat, ut et prospera et adversa, lieb unnd leyd, unanimi consensu ferre pro officio debeant. 3 Legimus Lutheri de hac re libellum 4 , qui nondum satisfecit nostro capiti. Quare, fratres humanissimi, vos pro amore vestro in Christi ecclesiam oro, ut sententiam vestram super hac re mihi aperire dignemini, ut aut meliora edoctus mea in tempore mutare possim aut, si vestrum cum meo consentiat iudicium, maiore cum animo earn sententiam ecclesiae nostrae proponere audeam. Quodsi qua b dominus dederit occasionem vestrum in nos officium promerendi, et alacres et benevolos sentietis. Dominum nostrum orate, ut nobis det patientiarn maiorem et vividiora fidei incrementa, quo et prospera et adversa aequanimiter ferre possimus.

b Wohl irrtümlich anstelle von quam.
1 Zur Pestepidemie von 1541 vgl. Albert Steinegger, Die Pest, in: Schaffhauser Beiträge zur vaterländischen Geschichte 15, 1938, S. 96-127 (bes. S. 101).
2 Vgl. Mt 10, 29-31 par.
3 Weder die jährlich zu schwörenden Bürgereide in den Burgeroffnungen von 1476 und 1554 (Schaffhausen StA, Ordnungen A 4, 127. 215) und 1522 (ebd., Ordnungen A 5, 220) noch der Eid der Neubürger aus dem 16. Jahrhundert (ebd., Bürgerrecht
A 1) enthalten diese Formulierung (für freundliche Auskunft danken wir Herrn Staatsarchivar Dr. phil. Roland E. Hofer, Schaffhausen).
4 In seiner 1527 erstmals gedruckten Schrift "Ob man fur dem sterben fliehen muge" (WA XXIII 323-386) hatte Luther eine Flucht vor der Pest unter betimmten Voraussetzungen für statthaft erklärt. Zur zeitgenössischen Diskussion über diese Frage vgl. Frank Hatje, Leben und Sterben im Zeitalter der Pest. Basel im 15. bis 17. Jahrhundert, Basel 1992, S. 48-53.

Scripsit ad me hisce diebus Erasmus 5 Bernensis , ecclesiae minister, fuisse nuper apud eos quendam decanum Patavinum 6 diversae a nobis sectae hominem Latina suaque lingua inprimis eloquentem, hominem inprimis vafrum ac angue glabriorem. Eum adiisse senatum 7 conatumque impetrare colloquium aut disputationem cum ministris verbi, quos nondum allocutus fuerat. Senatum autem veritum, ne quas homo cieret turbas, ipsi et urbe et agro interdixisse. Tandem eum contionatores convenisse petiisseque amicum super religionis negotio colloquium. Qui conscii perperam ab ipso incepti negotii noluerint aliquid cum homine agere. Hunc aiunt se recepisse Tigurum. Non dubito tamen, quin pro vestra et prudentia et sagacitate facile hominis calliditatem anticipare velitis. Nolui tamen vos huius rei inscios. Christus vos ecclesiae suae diu conservet incolumes.

Salutant vos symmystae mei Lingkius 8 et Grubellius 9 caeterique.

Scaffusiae, decimo die septembris anno a Christo nato 1541.

Vester ex animo

Simpertus Vogt, ecclesiae Scaffusanae minister.

[Adresse auf der Rückseite:]Doctrina et pietate conspicuis vins d[omi]n[is] Theodoro Bibliandro, Leoni Iudae, Heinrycho Bullingero, Gaspari Megandro, Tigurinae ecclesiae ministris, fratribus in d[o]mino c colendissimis. Zürich.

Projektseite
Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung