Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1427]

Oswald Myconius an
Bullinger
Basel,
5. November 1540

Autograph: Zürich StA, E II 343, 172r. -v. (Siegelspur) Ungedruckt

Grynäus ist nach Worms abgereist -Amerbach soll ihm in drei Wochen folgen - und hat den Auftrag, bei Gelegenheit das [Erste Helvetische] Bekenntnis zu verteidigen, ohne sich auf Verhandlungen einzulassen. Myconius wünschte, auch Bullinger und Vadian ließen sich entsenden; dies würde die Gegner verunsichern und die Einheit [der Protestanten] stärken. Osiander schrieb nach Straßburg, Brandstifter hätten gestanden, im Sold des Papstes zu stehen. König [Ferdinand I.]verlangt von den Bischöfen die Durchsetzung des Zölibats, was bei den Priestern Unruhe auslöst; von den drei Mandaten, die ihm der Pfarrer von Rheinfelden zeigte, war jenes des Bischofs [Philipp von Gundelsheim]allerdings verdächtig zurückhaltend. [Wolfgang Wissenburg] ist durch Handauflegung zum Doktor promoviert worden; die gleiche Form der Promotion wurde Grynäus abgeschlagen. Bürgermeister [Jakob Meyer] bittet darum, die Gesandten nach Rottweil zu hartnäckigem Verhandeln aufzufordern.

S. Dominus Grynaeus abiit magistratus consensu Wormaciam 1 solus; Amorbachius debuerat descendere simul, verum certas ob causas tres septimanae sunt illi concessae 2 , quibus finitis et ipse abibit, credo. Grynaeus in mandatis habet 3 , ut sit spectator, postquam ad conventum nostri non sint a foederatis 4 aliisque vocati. Quodsi dicendi veniat occasio vel offeratur facultas, videat in primis, ut tueatur confessionem ab omnibus nobis hic una cum Argentinensibus scriptam et factam 5 ; in nova dogmata se haudquaquam intromittat. Cautionem hanc secum scribae 6 manu subsignatam avexit. Quae scribo, ne quis dicat nos denuo a vobis defecisse 7 . Nosti, quae capita, quae linguae sint ubique; cavere itaque his paucis volui, ne quid huius de nobis spargi posset.

An vero senatus vester non posset eadem ratione unum aliquem dimittere? Sed adde: Res ea terrori futura esset adversariis et amiciciam principum civitatumque in immensum auctura. Quae duae causae apud me profecto

1 Straßburg hatte am 8. Oktober um die Entsendung von Grynäus und Amerbach zum Wormser Religionsgespräch gebeten (s. PC III 106). Am 23. Oktober kündigte Basel die Abreise von Grynäus an; am 1. November traf er als Mitglied der Straßburger Delegation in Worms ein (s. PC III 111 bzw. 116, Anm. 1; vgl. Vadian BW V 647; ADRG II/1 60, 12).
2 Im Schreiben Basels an Straßburg vom 23. Oktober heißt es, Amerbach werde wegen dringender Geschäfte noch drei Wochen lang in Basel gebraucht. Da die
Zahl der Gesprächsteilnehmer beschränkt wurde, erübrigte sich schließlich seine Entsendung; s. PC III 113. 139; Amerbach, Korr. V 305, Anm. 2 und 10.
3 Vgl. die Instruktion vom 23. Oktober in Basel StA, Kirchenakten A 6, 1 18r.—1 19r.
4 d. h. von den schmalkaldischen Bundesständen.
5 Gemeint ist das Erste Helvetische Bekenntnis von 1536 (BSRK 101-109).
6 Heinrich Ryhiner.
7 Vgl. HBBW VI, S. 497, 13f; VII, S. 33, 46f; S. 94, 11-14.

magni sunt momenti. Vellem itaque te et consulem Vadianum esse apud Grynaeum vel per iacturam bonorum meorum, quantulacunque haec sunt. Utinam spiritus bonus vos excitet, ut consilio capto vos ambos vestri cum pace dimittant! Video, quis fructus inde promanaturus esset, etiamsi ne verbum quidem in publico loqui daretur. Verumtamen ex his cave me putes aliquid boni sperare de adversariis. Novi enim, quod, quae faciunt, ad sua defendenda pertinere ac ad nostra, imo ad ea, quae Christi sunt, destruenda. Sed hic est fructus, ad quem ego respicio: verae ecclesiae concordia atque inde membrorum satanae terror. Scio, quam nostram concordiam formident, quam ex dissensione gaudeant ac erigantur. Age, dominus misericorditer (ut hactenus) nos foveat tueturque.

Reliquum est: Scripsit Osiander Argentinam 8 incendiarios 9 captos a lantgravio 10 in tormentis confessos papam 11 auctorem esse tam horrendi mali et ingentem vim pecuniae in errones istos expendisse atque eius rei conscios esse episcopos quosdam Germanos.

Praeterea mandatum regis est ad episcopos, ut concubinas adigant a sacerdotibus 12 ; namque et fratrem 13 nolte ferre amplius nomen lenonum, quod principes quidam et Lutherani iam saepius obiecerint. Cruciantur, discurrunt, consultant miseri sacerdotes, ut, si videres, cogereris vel miseren vel ridere. Fuit hic parochus Rhinfeldensis 14 ; habuit mandata tria, unum regis ad episcopos, alterum regis ad sacerdotes, tertium episcopi 15 ad sacerdotes 16 . Omnia sunt severiter scripta praeter mandatum episcopi; hoc enim blanditur fere ac rogat, ut obtemperent, ne qua mala suspicio apud re- || 172v. gem et principes ab inobedientia oriatur et de se et de ipsis. Varie sunt interpretationes; interpretare tu quoque, quid putes subesse. Tandem creaturam nunc habemus novam 17 ; per manuum impositionem creata est, id quod Grynaeo in idem consentiente pertinacissime denegatum est 18 . Divina, quid sit. Eam formam nos iussi praescripsimus, aliter noluimus quicquam habere commercii cum doctoratu. Nunc manemus, quid futurum sit; non enim sine causa hunc doctorem voluerunt.

8 Osianders Brief nach Straßburg ist nicht erhalten.
9 Vgl. oben Nr. 1413, 87-92.
10 Philipp von Hessen.
11 Papst Paul III.
12 Ein entsprechendes Mandat König Ferdinands ließ sich nicht finden.
13 Kaiser Karl V.
14 Gemeint ist wohl Konrad Fabri (aus Ortenberg, vorher Pfarrer von Dammerkirch im Sundgau), der 1539 als Dekan und Prediger nach Rheinfelden berufen worden war, aber 1541 aus den Vorlanden ausgewiesen wurde, weil er lutherisch und aufrührerisch gepredigt habe; s. Sebastian
Burkart, Geschichte der Stadt Rheinfelden, Aarau 1909, S. 182f; Karl Schib, Geschichte der Stadt Rheinfelden, Rheinfelden 1961, S. 172.
15 Philipp von Gundelsheim, Bischof von Basel.
16 Da von den erwähnten Schreiben jede Spur fehlt, könnte es sich eventuell um Fälschungen gehandelt haben.
17 Gemeint ist der am 28. Oktober zum Doktor der Theologie "kreierte" Wolfgang Wissenburg; vgl. oben Nr. 1426, 31-33 mit Anm. 14.
18 Vgl. oben Nr. 1343, 11-15; 1350, 23-34.

Vale cum tuis et Theodoro 19 , cui haec velim esse communia.

Rogarat consul 20 , ut admoneres legatos, qui a vobis ibunt Rotwilam 21 , ut agerent constanter; si non abierunt 22 , sis eius petitionis memor, quaeso.

Vale iterum.

Basileae, 5. novembris anno 1540.

Os. Myco.

tuus.

[Adresse darunter:] Domino Heinricho Bullingero doctissimo, fratri in domino suo.