Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1398]

Bullinger an
Ambrosius Blarer
[Zürich],
25. Mai 1540

Autograph a : St. Gallen Kantonsbibliothek (Vadiana), Ms 33 (VBS IV), Nr. 348 (Siegelspur) Teildruck und zusammenfassende Übersetzung: Blarer BW II 49f, Nr. 872

Dankt für die Akten des Tags zu Schmalkalden und ist trotz einiger Einschränkungen erfreut über das Ergebnis; das dort vorgelegte Gutachten trägt mehr zur Verständigung zwischen [den eidgenössischen und den lutherischen Kirchen]bei als alle Bemühungen Bucers, und vielleicht waren die Vorbehalte [der Schweizer] übertrieben; die Akten legt er wieder bei. Nimmt Stellung zum Gerücht von einem Brief in dem er Bucer angegriffen haben soll: Bucer hat auf seine Widmungsvorrede an [Johannes] Travers [Nr. 1283] mit einer scharfen Apologie reagiert, doch er selbst hat diese noch nicht gesehen und nur aus Bern davon gehört; Grynäus und Bibliander haben bereits versucht, die Straßburger zu besänftigen, und er selbst will, wenn er den Brief gelesen hat, mit Maß reagieren. Grüße. Ist in Eile.

Gratiam et vitae innocentiam a domino.

Ingentes tibi, Ambrosi venerande et mi charissime frater, vereque maximas ago gratias pro actis illis Schmalkaldensibus 1 . Intelligo, quam me ames et quam tibi cordi sit ecclesia nostra, quamvis nihil unquam de tua in nos cura et charitate dubitaverim. Agimus autem gratias clementissimo patri et domino nostro, quod illam mentem et illum spiritum pectoribus nostrorum inspiraverit, quo pie et prudenter de rebus fidei ac religionis consultarunt. Placet nobis omnibus synceritas et libertas. Dominus adaugeat dona sua suis et confirmet in eis, quod feliciter coepit. Sumus et nos liberati magno metu et sollicitudine gravi. Sunt tamen paucula quaedam in confessione et apologia 2 , quae cuperemus circumspectius esse posita. Videntur et illa tam doctis et gravibus indigna viris, quae de picturis hic decernunt 3 . Sed dissimulandi

a Mit Randbemerkungen und Unterstreichungen von späterer Hand.
1 Vgl. oben Nr. 1395, 1-17; 1397, 22-24. Um welche Aktenstücke es sich im einzelnen handelte, läßt sich anhand des von Bullinger angefertigten Auszugs zumindest teilweise feststellen (s. Zürich StA, E II 347, 163-179); dieser umfaßt Teile des Gutachtens vom 18. Januar über die Beilegung der Kirchenspaltung (WA Briefwechsel IX 19-35, Nr. 3436; MBW 2352; vgl. oben Nr. 1381, Anm. 9) sowie des Gutachtens vom 9. März zur Kirchengüterfrage (Bindseil 142-146, Nr. 1938 b ; MBW 2391). Zu Bullingers Exzerpt
vgl. auch unten Nr. 1403.
2 Die Wittenberger Theologen empfahlen in ihrem Gutachten vom 18. Januar das Augsburgische Bekenntnis und dessen Apologie als Grundlage für einen Kompromiß in der Religionsfrage (s. WA Briefwechsel IX 22, 63-74). Im Abschied vom 15. April ist festgehalten, daß man nicht davon abgehen werde (s. ADRG I/2 1109f)
3 Bullinger bezieht sich wohl darauf, daß im Abschied vom 15. April zur Abtuung ärgerlicher Bilder oder Gemälde aufgerufen wurde, womit jedoch "gutte historienn uß der heiligenn schrift" nicht gemeint seien (s. ADRG I/2 1110, 19f).

videntur huiusmodi lapsus, donec spiritus domini et tempora dederint meliora. Quae de bonis ecclesiasticis, de missa, de authoritate et episcopatu papae consultarunt dederuntque 4 , perpiacuerunt. Ego pleraque tumultuarie in turba negotiorum exscripsi b . Et certe consultatione hac lecta plus inclinati sunt animi nostrorum ad inferioris 5 ecclesiae ministros, quam Bucerus multis annis et actionibus inclinaverit hactenus. Nunquam voluimus nos et nostras ecciesias separare a c bonis vins et ecclesiis veritatem syncere quaerentibus et confitentibus. At visi sunt quidam obscurius agere hoc lucis negotium; inde tepuit et chantas in nobis d . Forte nos ita rudes et suspitiosi fuimus, ut negotium non infelix intelligere non potuerimus, quod isti bono zelo peragebant. Acta hic remittimus, quemadmodum petebas, et si quid est, quod nostra opera tibi efficere possumus, toti sumus vestri.

Contra Bucerum ego nullam unquam scripsi epistolam ad Comandrum 6 . Scripsi autem epistolam ad Traversum 7 , quam praefixi epistolae Vadiani de incarnatione domini et libro Vigilii 8 . Illam putat aeditam esse Bucerus in Argentoratensem ecclesiam et scripsit apologiam ad Comandrum 9 , imo criminationem adeo acerbam, ut boni vin doleant vicem meam. Ego apologiam non vidi. Bernates quidam illam legerunt et huius monuerunt e10 . Vide autem, charissime mi Blaurere, quam immerito faciat iniuriam Bucerus. De se scriptum interpretatur, quod in genere dixi; neminem privatim traduxi. Imo, cum audirem suspicari || Bucerum illa nostra in se esse aedita, purgavi me scripta ad Grynaeum epistola 11 nec dubito, quin ille suum fecerit officium. Scripsit et Bibliander noster ad Sturmium et Capitonem 12 de hac re et purgavit me. Responderunt illi rem bene habere 13 . At ille nihilo minus scribit contra me epistolam, ut audio, acerbissimam, quae non tamen ab illo legitur, cui scripta est, sed a Bernatibus, apud quos scribitur et rescribitur nesciente me, cui accusatio inprimis erat scribenda. Verum, quemadmodum hortaris, continebo me in praesenti, donec exemplum offeratur apologiae; sunt enim, qui id mihi polliciti sint 14 . A Curia nihil habeo etc. Et ubi oblatum fuerit et lectum, pluris fatiam ecclesiae pacem quam meam existimationem, quamvis tum quoque fatiam, quod mei putaro esse offitii.

b in der Vorlage exeripsi.
c vor a ein gestrichener Buchstabe.
d in nobis am Rande nachgetragen.
e et huius monuerunt am Rande nachgetragen.
4 Vgl. die entsprechenden Absätze des oben Anm. 1f erwähnten Gutachtens vom 18. Januar.
5 Gemeint ist: Inferioris Germaniae.
6 Vgl. oben Nr. 1395, 26-44.
7 HBBW IX, Nr. 1283.
8 HBBibl I 113.
9 Siehe HBBW IX, S. 165, Anm. 9.
10 Bullinger bezieht sich auf Briefe Eberhards von Rümlang und Rudolf Gwalthers (letzterer war zwar kein Berner, hatte aber in Bern Kenntnis von dieser Angelegenheit erhalten); s. oben Nr. 1376, 33-49; 1379, 33-49.
11 HBBW IX, Nr. 1335.
12 Entsprechende Briefe Biblianders an Johannes Sturm und Capito sind nicht erhalten.
13 Die Antwortschreiben sind ebenfalls verloren.
14 Gemeint ist Eberhard von Rümlang; vgl. oben Anm. 10.

Vale et me ama. Zviccium 15 et fratres diligenter salutabis. Orate pro nobis dominum.

Ocyssime; nam relegere non licuit.

25. maii 1540.

Tuus H. Bullingerus.

[Adresse darunter:] Clarissimo viro d. Ambrosio Blaurero, Constantiensis ecclesiae vigilantissimo antistiti, domino et fratri colendissimo f .