Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1278]

Oswald Myconius an
Bullinger
Basel,
8. Juni 1539

Autograph a : Zürich StA, E II 336, 191r. -v. (neu: 209r. -v.)(Siegelspur) Ungedruckt

Die Briefe vom 7. Mai [Nr. 1267f]sind erst am 6. Juni bei Grynäus zum Vorschein gekommen. Vom Nürnberger Religionsgespräch erhofft sich Myconius nach anfänglicher Skepsis gegenüber den Vermittlern und den Zugeständnissen [der Schmalkaldener] nun doch Vorteile, da sich unabhängig vom Verhalten der Gegner zeigen wird, auf wessen Seite das Recht ist. Fürchtet, daß Karlstadts Haß gegen ihn durch einen Brief von Theodor [Bibliander] noch verstärkt wurde; nachdem sich [die Theologen]schriftlich [gegen die neuen Universitätsstatuten] geäußert haben, gibt es nun neue Diskussionen. Seine früheren Mitteilungen über Herzog Georg [von Sachsen] beruhen auf den Aussagen eines Boten [Georgs von Württemberg], der außerdem berichtete, ein Großteil der Universität Wittenberg sei bereits nach Leipzig verlegt worden. Johannes [Lüthard] hat eine Abschrift der Eingabe [der Theologen]angefertigt und wird auch mündlich berichten. Geburt von [Samuel]Grynäus.

S. Literae, quas ad nos dedisti 7. maii 1 , inventae sunt tandem casu 6. iunii in aedibus d. Grynaei; hic enim durn chartulam dilaceravit, ex ea literae ceciderunt. Quocirca non mirare, quod ad eas nec responsum est nec doctoris Vadiani epistola 2 remissa.

De conventu Norinbergensi 3 principio, dum audirem, fortiter perturbabar; in mentem enim veniebant multa et varia, in primis autem, quod audiveram arbitros nescio quos adhibendos a caesare 4 et Ferdinando, qui disceptationis deberent esse pacificatores. Accedebat querimonia quorundam etiam, qui in legatione Francfordiensi agebant, quibus valde dolebat indiligentia, qua quidem egerant, quicquid est domini 5 . Ut autem hic dolor, ita gaudium in Christi dementia, qui non hominum negligentiam, sed causam suam respiciens rem ad articulos, quos nosti 6 , perduxerat, quamvis et hic non aliter satisfacturn, quam dum, quod evenit, aequi consulere cogimur. In illis autem articulis, maxime tamen quae pertinent ad conventum, principibus sequestribus multum certe permissum est, quod Ioachimus 7 ad evangelium totus procumberet, Palatinus 8 accederet in dies magis ac magis. In conventu putabant

a Mit Anstreichungen von späterer Hand.
1 Gemeint ist Bullingers Brief an Myconius (oben Nr. 1268) und wohl auch jener an Grynäus (oben Nr. 1267).
2 Siehe oben Nr. 1267, 3-5 mit Anm. 2.
3 Bullinger hatte seinen Unmut über das in Frankfurt beschlossene Religionsgespräch zum Ausdruck gebracht; s. oben Nr. 1267, 9-13; 1268, 13-34.
4 Karl V.
5 Vgl. etwa Bucers Kritik an Philipp von Hessen und Johann Friedrich von Sachsen in seinem Brief an Ambrosius Blarer vom 30. April (Blarer BW II 23f).
6 Gemeint ist der Frankfurter Anstand vom 19. April; vgl. oben Nr. 1273, 19-21.
7 Joachim II., Kurfürst von Brandenburg.
8 Ludwig V., Kurfürst von der Pfalz.

illud futurum, ut, qualitercunque res caderet, a nobis staret aequitas; nam si hunc eluserint, habetur causa, quare nec concilium liberum ferre possint hostes; si quid praevaricabuntur praesentes, erunt iterum manifesti. Si, ut pactum est, successerit, spes erit causam dei melius audituram apud multos ex adversariorum numero, etiamsi reliqui vehementius furore movebuntur et persequutionem instituent crudelissimam; tunc tandem enim illud fiet, quod Christus vere fidelibus suis promisit 9 , et dabit procul dubio constantiam et perseverantiam in finem usque 10 . Multo autem corda piorum reddentur solidiora, quicquid accidat, postquam apud hostes omnia fecerunt, quae decuit, ad eos domino communi luerifaciendos, tametsi frus[tra]b . Adde, quod et illud consideratum est valde diligenter, quanam difficultate extrema illa possint copulari, quibus nihil esse potest magis seiunctum. Vocamus nos papam antichristum et omnes eius fautores antichristi servos; ille contra nos vocat haereticos et schismaticos et desertores ecclesiae. Qualis, quaeso, copula fuerit, qua tam separata, imo vero tam contraria possint coniungi? Dico libere: Non erit. Scimus papam non relicturum suum locum; scimus nostros non cessuros de sententia salutis. Ad quid igitur conventus? Ut, quae libris hactenus frustra contendentibus in lucem sunt edita, coram audiantur, discutiantur, ventilentur et cogant adversarios tueri sua contra veritatem et conscientiam vel cedere, tum ut mundus sciat, quam veritas lucem non timeat 11 . Constat enim, quam hactenus male audiverimus de fuga concilii. Haec igitur postquam audivi 12 et pro mea tenuitate consideravi, perturbatio sic imminuta est, ut cum multis timere incipiam, ne veniant hostes Norinbergam. Nescio, quae me spes teneat, ubi inter se partes mentes aperuerint, nobis omnia feliciora futura, sive persequutionem ferre compellamur sive pacem in veritate consequamur. Ita quidem haec apud te effundo, qualiter video te quoque fecisse, [nam?]c domino magna illa committo; servabit is suos, quicquid nos interim per negligentiam deperdamus.

Reliqua sunt: Theodorus 13 non gratum fecit mihi, quod Carolostadio scripsit 14 ; nam in immensum gravius reddit odium viri contra me. Suspicatur enim me Theodorum excitasse. Quicquid fit contra ipsum, ex me suspicatur exiisse. Dum mecum est, bla[n]dus d est, ridet, veneratur; dum abest, mirum quam me graviter accuset, in primis velim sese eiectum. Apud te ista loquor. Tu quae doces, quibus consolaris et fortem facis 15 , scias esse mihi gratissima

b-d Rand beschädigt.
9 Vgl. etwa Mt 10, 17-25; 24, 3-14.
10 Vgl. Mt 10, 22; 24, 13.
11 Vgl. Joh3,21.
12 Myconius lehnt sich an Überlegungen Bucers an; vgl. dessen undatierten Brief an Myconius und Grynäus in Zürich ZB, Ms F 80, 140, aber auch das oben Anm. 5 erwähnte Schreiben.
13 Theodor Bibliander.
14 Bibliander hatte zwar am 26. Mai in einem Brief an Myconius angekündigt, Karlstadt ermahnen zu wollen (s. Zürich StA, E II 340, 142), doch verzichtete er auf Rat von Freunden darauf (s. ebd., 124).
15 Myconius bezieht sich auf Bullingers eingangs erwähnten Brief.

et iucundissima, imo et latura, dum tempus er[it]e , utilitatem. Reddidimus semel rationem, quur pugnemus contra positas leges 16 , domin[is]f et universitatis delectui 17 . Petierunt, ut descriptum responsum sibi offeramus; morem gessimus 18 . Nunc igitur cogitant, consultant, disputant, scribunt et tueri conantur, quod tamen condidisse se negarunt palam, nempe leges. Quales tu iudicas eiusmodi homines esse? De his plura, postquam videbimus, qualibus armis sua sint defensuri.

De Georgio duce 19 rogavi nuper tabellionem 20 , qui venerat in aedes meas, Basileam a principe suo 21 missus, omnia, quae ad te scripsi 22 . Nihil non adseruit hoc adiecto ||191v. principem suum ex ingenti gaudio timere, ne res sic evenerit, et magnam partem scholae Witenbergensis iam translatam esse Lipsiam 23 ac omnia habere feliciter.

Fratri Ianni 24 ad describendum dedi, quae magistris nostris obtulimus 25 . Excerpta sunt ex scripto longissimo, quod congessimus, ut, si foret opus, senatus haberet, qua ratione defendere nostra possemus. Is narrabit ploeno ore 26 , quam misere diveximur, quod titulis caremus et repugnamus.

Vale cum domo tua et viam domini strenue prosequere.

Basileae, 8. iunii anno 39.

Os. Myconius tuus.

Nocte praecedente d. Grynaeus filium 27 accepit ab uxore 28 , quo tu putas gaudio! etc.

[Adresse darunter:] Domino Heinricho Bullingero, Tigurinorum antistiti fidelissimo doctissimoque, fratri in domino venerando suo.

e-f Rand beschädigt.
16 Gemeint sind die neuen Universitätsstatuten; s. oben Nr. 1264, 1-7.
17 d. h. dem Rat und der Regenz.
18 Vgl. unten Z. 63-66.
19 Herzog Georg von Sachsen.
20 Unbekannt.
21 Graf Georg von Württemberg-Mömpelgard; vgl. oben Nr. 1273, 33-35.
22 Ebd., Z. 21-33.
23 Ein unzutreffendes Gerücht.
24 Johannes Lüthard (Myconius nennt ihn auch "frater Ioannes minorita", s. Zürich StA, E II 343, 160).
25 Die undatierte Stellungnahme der Theologen gegen die neuen Universitätsstatuten ist nur in Abschrift überliefert (Basel UB, Ms. Ki. Ar. 23a, 175r.—177v.); Lüthards
Kopie scheint verloren zu sein. Zum Inhalt vgl. Burckhardt-Biedermann 469f.
26 Zu Lüthards Besuch in Zürich vgl. Pellikan, Chronikon 149.
27 Samuel Grynäus, 1539-1599, immatrikulierte sich 1551/52 in Basel, 1559 in Tübingen und 1561 in Dôle. 1565 wurde er in Basel zum Magister und 1569 zum Doktor beider Rechte promoviert. Ab 1571 lehrte er an der juristischen Fakultät, und 1591 wurde er zum Stadtsyndicus ernannt. —Lit.: Basel, Matrikel II 72, Nr. 21; Professoren der Universität Basel aus fünf Jahrhunderten. Bildnisse und Würdigungen, hg. v. Andreas Staehelin, Basel 1960, S. 54f.
28 Katharina, geb. Lompart.