[1261]

Autograph: Zürich StA, E II 357, 34-36 (Siegelabdruck) Teildruck und zusammenfassende Übersetzung: Blarer BW II 25f, Nr. 841

Kann nun, nach der Rückkehr von [Joachim Maler], über die Frankfurter Tagung Bericht geben. Es wurde ein Stillstandsabkommen [,,Anstand"]auf 15 Monate geschlossen, wobei die Zustimmung von Kaiser [Karl V.] vorbehalten bleibt und folgende Bedingungen gelten: Die Protestanten dürfen keine neuen Bündnispartner aufnehmen; die Gegenseite verzichtet ebenfalls auf Bündniserweiterung und Waffengewalt; ab 1. August wird in Nürnberg ein Religionsgespräch durchgeführt; die Vereinbarung gilt nur für die Protestanten augsburgischen Bekenntnisses; diese bieten Hand zur Türkenhilfe. Blarer ist empört über die Nachgiebigkeit der Evangelischen; ein Religionsgespräch wird die Sache noch verschlimmern. Will Weiteres für Bullinger abschreiben lassen; ist in Eile, weil der Briefbote aufbrechen will. Die Konstanzer sind beunruhigt, weil der Bischof das Kloster [Reichenau] erworben hat. Ruft zum Gebet auf und vertraut auf Gott. Schätzt Philipp [Melanchthons]Anerkennung für Bullingers [,,De origine errorins"] hoch ein; hoffentlich wird jener nicht zum Urheber einer falschen Versöhnung. Will sich für den Boten einsetzen. Es ist vorgesehen, zum Religionsgespräch nur kompromißbereite Theologen beizuziehen.

Gratia Christi tecum.

Quando video a teneri te magno desiderio harum rerum, que vulgo nunc de Francofordiensibus comitiis ¹ iactitantur, unum hoc nunc, quod compertum habeo, scribendum duxi, donec rem omnem ex nostris certius cognovero. Rediit noster legatus ² nudius tertius; heri a senatu auditus est, sed tumultuanter, quod non potuerit istuc per alia negocia fieri ea, qua opus est, diligentia Quae vero ex istis rescire licuit, sic habent: Datae sunt 15 mensium induciae ³ , sed ita, ut caesar ⁴ proximis sex mensibus ilias sua authoritate vel confirmet vel irritet. Datae autem sunt iis conditionibus: Primo, ne nostri porro quenquam in suum faedus recipiant, sed ita, ut adversarii quoque neminem ad se 5 recipiant nec evangelii b nomine in quenquam moveant arma. Ad kalendas augusti eruditi utriusque partis Norimbergam se conferent de controversis istis religionis articulis collaturi ⁶ ; ex illis pauciores deinde,

der Übereinkunft ist gedruckt in: Waich XVII 308-316; Neuser, Vorbereitung 75-84. Vgl. auch unten Nr. 1273, Anm. 5.

postremo etiam paucissimi, hoc est sex, huic negocio expediundo destinabuntur, quibus ex laicis, quos vocant, nonnulli a caesare missi aderunt. Quodsi inter illos forte convenerit, tum caesar curaturus est, ut una sit omnium religio. Porro pax illa sous istis offertur nunc, qui ad praescriptum confessionis Augustae in comitiis caesari exhibitae ⁷ docent, aliis omnibus, anabaptistis et quoquot non agnoscunt Romanum pontificem, exclusis. Adversus Turcam ⁸ manus ferent auxiliares nostri, ipsi adeo non securi, ut nunquam, nisi nihil plane video, in maiore fuerint periculo.

Ah, quid scribo, mi cor, mi charissime et optime Bullingere, sic sum contracto animo, sic enectus propemodum dolore, ut non satis teneam, quod audivi. Ita rei huius indignitas me totum excarnificat. Sic molles et fracti sunt, quos tu verebaris, ne immodice essent confidentes ⁹ . Sed ita est meritum nostrum. Audio nonnullis etiam verbi ministris rem omnino plausibilem videri hanc comitiorum istorum catastrophen 10 Mihi vero sic dolet, ut nihil iam inde ab audito nobis evangelio peius me habuerit; nam video, quid portendant ista monstra. Noster senatus excelso semper animo fuit et summa cavit diligentia, ne quid accepta domini gratia indignum designaret. Fecerunt istuc et alii nonnulli, quorum tamen sententia obtinere non potuit. || ³⁵ Ante hoc ferme decennium, quum hoc ipsum peteretur a nostris, ut ne quem sibi adiungerent, post c gravissimam consultationem de ea re audacter negatum hoc est adversariis 11 ; nunc ad effeminati episcopi ¹² sibilum sic exanimantur isti omnes. Collatio eruditorum magis etiam omnia exulcerabit d atque haec efficacissima discordiarum inter nos ratio erit. Id quod pro tua prudentia facile ipse intelligis. Utinam dominus hinc me mature abripiat, ne maus istis superstes vivere cogar! Et profecto certum est decies, centies adeoque millies occumbere potius quam in hanc sententiam discedere. Viderint malorum istorum authores, quomodo severissimo iudicii deo, quomodo piis omnibus se excusent.

Quae scribo, vere se ita habent. Sed sunt praeterea plura, que legere nondum in actis licuit, quando senatus nondum omnia ista nisi obiter audivit. Ubi primum de illis constiterit, tum ordine tibi, quantum licebit, omnia describenda curabimus. Bonus hic frater ¹³ simul adest et abit, et urgent me Augustanorum literae ¹⁴ , ut respondeam. Quare, mi venerande frater, ignosce,

Konstanzer Beitritt zum Schmalkaldischen Bund vom März 1531 an; vgl. Hermann Buck, Die Anfänge der Konstanzer Reformationsprozesse, Österreich, Eidgenossenschaft und Schmalkaldischer Bund, 1510/22-1531, Tübingen 1964. — SKRG 29/31, S. 504-511.

per Christum obsecro, insubidae et negligentissimae scriptioni; malui enim omnino aliquid quam prorsus nihil.

Episcopus iste Constantiensis ¹⁵ , si dus placet, Augiae quoque istius, quam opulentam vocant ¹⁶ , caenobium impetravit ¹⁷ , quem nostri ferre vicinum multas ob caussas haudquaquam poterunt, suntque ob hanc caussam non mediocriter turbati.

Ah, servator Christe, propter gloriam nominis tui libera nos quando extra te nihil est reliquum, unde quicquam auxilii sperare liceat. O quam praestabat solos soli tibi et uni fidere quam cum istiusmodi complicibus dedecori esse nomini sancto tuo! Tu, mi anime, cum caeteris, qui istic sunt, bonis et evangelium amantibus fratribus domini te pedibus supplex e advolve, ut tam foede lapsos fortiter sui spiritus virtute erigat et vel paucissimos atque inter hos nos quoque, in quibus robur brachii sui toti mundo declaret, propicius conservet. ||36 Quam bene est gloriosam oppetere mortem quam probrosam transigere vitam! Gravissima profecto crux videtur et est, qua nunc exercemur, non tam propter praesentem, quam iam sentiscimus, iacturam, sed atrociora ista, quae sequutura videmus. Sed vivit dominus ¹⁹ , cui ipsi quoque vivimus et semper vivemus ²⁰ invitis etiam inferorum portis ²¹ . Is te tuosque nobis quam diutissime servet. Flagrantibus votis dicere nunc aliquid in aurem tibi cuperem, quod Christum precor, ut non audias solum, sed effectum quoque aliquando videas. Iterum atque iterum te obsecro et obtestor, ut veniam des indiligentissime scribenti, quando aliter non possum.

Quod Philippo adeo tua probantur ²² magnum merito videri debet. Utinam sit vir ille, quam est multis nominibus summus, tam nullis male conciliationis author.

De nuncio ²³ ne f fueris sollicitus; nihil illi ob hanc rem ²⁴ accidet mali, quod ego quidem tentaturus sum.

Vale iterum atque iterum atque pro nobis tantum non demortuis, ut reviviscat in Christo spiritus noster, sedulo precare. Saluta fratres omnes; nam nihil praeterea possum.

2. maii anno 39, circiter tertiam pomeridianam.

Tuus Ambr. Blaurerus.

Ach truwer gott, wie ligend all menschen im kaat ²⁵ , wann du hand abtust!

Eccio g26 , Luthero et id genus pervicacibus ingeniis nullus hic locus erit in collatione ²⁷ , sed illis solum, qui sunt modestissimi, hoc est, quibus facile quidvis persuadeas. Speramus Lutherum ipsum comitia ista et male sana consilia suis depicturum coloribus ²⁸ . ,

[Adresse auf der Rückseite:] Clarissimo d. Heinricho Bullin[gero] h fratri suo veneran[do. Züri]ch i .