Projektseite Bullinger - Briefwechsel © Heinrich Bullinger-Stiftung
Textbreite
Schriftgröße
Kapitel 

[1111]

Oswald Pergener an
Bullinger
Zittau,
12. März 1538

Autograph: Zürich StA, E II 367, 12f (Siegelspur) Gedruckt: Karl Theodor Hergang, Briefwechsel Zittauer Ratsherren mit Häuptern der reformirten Kirche zu Zürich im Zeitalter 1541, in: Neues Lausitzisches Magazin 36, Görlitz 1860, S. 147-149; Übersetzung: E[rnst] A[lwin]Seeliger, Zittauer Freunde der Züricher Reformatoren und der Böhmischen Brüder, in: Zittauer Geschichtsblätter, 9. Jg., Zittau 1932, S. 38

Hat Bullingers Brief erhalten und ihn wie auch denjenigen Pellikans seinen Glaubensbrüdern mitgeteilt; dankt für Zwinglis [Fidei expositio]. Schätzt Bullingers Wirken für die Sache der Reformation, besonders die Publikationen, von denen er das Büchlein "De prophetae officio", den Kommentar zur Apostelgeschichte, das Werk "De testamento seu foedere ... ", die Epistelkommentare sowie die "Assertio utriusque in Christo naturae" kennt und liebt. Wagt es nur, so ungeschliffen zu schreiben, weil er die Güte [der Zürcher] aus ihren Schriften kennengelernt hat. Möchte das von Bibliander in der Vorrede zur Ausgabe der Briefe Oekolampads und Zwinglis genannte Zwingliwerk über die Vorsehung Gottes lesen; besitzt bereits mehrere Werke Oekolampads und Zwinglis. Bedauert, daß sein an Bucer gesandter Brief Zürich nicht erreicht hat; wird nach einer zuverlässigen Verbindung suchen. Die Briefe Bullingers und Pellikans sowie die [Fidei expositio] wurden ihm aus Wittenberg von seinem Schwager [Tobias Engler] zugestellt. Dieser Brief wird über Nürnberg nach Frankfurt gebracht; Froschauer soll ihn Bullinger überbringen. Grüße der Glaubensbrüder aus Böhmen, Schlesien und aus der Lausitz.

Gratiam et vitae innocentiam a domino.

Accepi in preterito mense octobri epistolam tuam, charissime frater, Tiguri calendis septembris prioris anni scriptam 1 , in qua ais me tibi probe referre animum candidum et talia nunctiare de Bohemis fratribus, que prorsus

13 Leo Jud.
1 Bullingers Brief vom 1. September 1537 ist nicht erhalten.

animum tuum exhilarabant. Quanto vicissim nos gaudio simus perfusi inspectis tuis litteris, nolo ego huius gaudii preconem agere. Per amanuensem 2 communicavi eam et d. Chonradi Pellicani epistolam 3 multis fratribus. Idem fatio de confessione Hul[drici]Cz[vinglii]4 , sancte memoriae viri, mihi dono missa, pro qua ago gratias quam plurimas.

Agnosco plane ex hac epistola animum tuum vere vigilantem, sincerum, ferventem ac indefessum in provehenda gloria Christi. Imo penitius eum deprehendo ex pientissimis commentariis tuis, quae in utilitatem reipublicae christianae non sine celesti revelatione emisisti. Primum nornen tuum ex libello De prophetae offitio 5 mihi cognitum est 6 , ac mox Commentaria in acta apostolorum 7 gratis ac muneris loco misisti. Adeptus sum vere aureum libellum tuum De testamento seu faedere dei unico et eterno 8 , item commentaria in aepistolas ad Romanos 9 , in utramque ad Corinthios 10 , ad Galatas, Ephesios, Philippenses, Colossenses, 11 ad Tessalonicenses, Timotheum, Titum et Philemonem 12 , ad Hebraeos 13 , in divi Petri epistolas 14 , item Assertionem tuam orthodoxam utriusque nature in Christo tam divinae quam humanae etc. 15 Haec omnia has aediculas, quam diu spiravero, non exibunt. Ago deo nostro gratias immortales, qui nobis suam sacratissimam scripturam claram dignatus est fieri tuis laboribus.

Non arbitror necessarium ad omnes articulos, qui in tua sunt epistola, respondere, et certe mire vererer has meas impolitas litteras et plane barbaras ad tantos viros mittere, nisi summa pietas vestra, quae mihi iam aliquot annis ex scriptis vestris cognita est, hunc timorem ad vos scribendi abigeret.

Fit mentio libelli cuiusdam de providentia dei 16 divi Hul[drici]Tzving[lii] in prefatione, quam Theodorus Bibliander prefixit quatuor ||13 libris, in quibus continentur divine prorsus epistole Iohannis Oecolampadii et Hul[drici] Tzving[lii]17 , quem libellum utinam liceret legere. Alia quam plurima habeo, que doctissimi illi viri scripserunt, libellum De genuina verborum domini: hoc est corpus meum etc. interpretatione 18 , unum et alterum ad Pirckheymerum a 19 , In Hiobum 20 , et multa alia, Amicam exegesim 21 , De vera et falsa

a in der Vorlage Pirckheymerun.
2 Unbekannt.
3 Pellikans Brief an Pergener [vom 30. August 1537; vgl. Zürich ZB, Ms. F 47, 23r.] ist nicht erhalten.
4 Gemeint ist die von Bullinger 1536 herausgegebene "Fidei expositio" Zwinglis (Z VI/V 1-163).
5 HBBibl I 33.
6 Vgl. dazu HBBW III, S. 204f, 13-23.
7 HBBibl I 43.
8 HBBibl I 54.
9 HBBibl I 42.
10 HBBibl I 53 und 71.
11 HBBibl I 72.
12 HBBibl I 81.
13 HBBibl I 38.
14 HBBibl I 52.
15 HBBibl I 62. - Die Aufzählung stimmt mit der im Brief vom 15. Februar 1537 angeführten Besitzliste überein; vgl. HBBW VII, S. 64, 14-20.
16 Z VI/III 1-230.
17 Oekolampad-Bibliographie 88f, Nr. 182. - Zwinglis "De providentia dei" findet sich in der Vorrede erwähnt auf fol. ß4v.
18 Oekolampad-Bibliographie 55, Nr. 113.
19 Oekolampad-Bibliographie 62f, Nr. 131, und 66, Nr. 140.
20 Oekolampad-Bibliographie 81, Nr. 168.
21 Z V 548-758.

religione 22 , insuper in Esaiam 23 , Hieremiam 24 , disputationem Bernensem 25 , responsionem ad confessionem Luth[eri]26 germanice b .

Male me habet litteras meas, quas ad Martinum Bucerum misi 27 , ad vos non pervenisse. Cogitabimus de ratione, qua certus aliquando nunctius Tigurum veniat, neque tutum est incertis hominibus in tam longinquam regionem committere litteras.

Epistolam tuam et Pellicani 28 una cum confessione 29 uxoris 30 meae frater 31 , qui modo agit Wittenberge, misit ad me nullis additis litteris. Omnia tamen pulchre erant obsignata. Bis iam scripsi adfini meo, ut saltem indicaret, a quo accepisset litteras, nam opus esse responso. Impetrare potui nihil. Has litteras tradidi cuidam 32 ex nostris fratribus, qui hic sunt, Norinbergam perferendas, qui bona fide promisit sese curaturum, ut illinc per socerum suum 33 Francfordium perveniant; nam is frater, huius urbis cirurgus, uxorem 34 duxit Norinbergae, licet hic sit natus. Scripsi et germanice Christofero Froschovero 35 , ut litteras vobis reddat. Parce, praecor, ruditati meae.

Salutant te pii tum ex Bohemia, Slesia et Lusatia fratres. Valde petimus nos adnumerari vestris fratribus. Orate deum pro nobis. Vale in Christo Iesu, omnium salvatore, cum omnibus ecclesiis vestris. Amen.

Datum Zittae, 12. die mensis martii anno etc. 1538.

Tuus in domino Osvaldus Pergenerus,

scriba etc., et fratrum.

[Adresse darunter:] Domino Heinricho Bul[lingero, apud Tig]urum c ecclesiaste [observando et]d charissimo fratri.

b in der Vorlage germanicae.
c Textverlust, entstanden beim Offnen des Briefes.
d Textverlust, entstanden beim Öffnen des Briefes.
22 Z III 590-912.
23 z XIV 1-412.
24 Z XIV 413-681.
25 Gemeint ist einer der beiden im Jahre 1528 bei Froschauer erschienenen Drukke zur Berner Disputation (vgl. Z VI/I 241f).
26 z VI/II 1-248.
27 Vgl. HBBW VII, S. 75, 14f.
28 Vgl. oben Anm. 1 und 3.
29 Vgl. oben Anm. 4.
30 Anna, geb. Engler (vgl. Seeliger, aaO, S. 43).
31 Tobias Engler, seit dem Sommersemester 1537 in Wittenberg immatrikuliert (vgl. Wittenberg, Matrikel I 165 und Seeliger, aaO, S. 38, Anm. 4).
32 Hans Becherer, Stadtarzt (vgl. unten Z. 47 und HBBW VII, S. 76, 27 mit Anm. 10).
33 Unbekannt.
34 Unbekannt.
35 Nicht erhalten.